Архиви: Енциклопедија

ЦРНОГОРСКО-МАКЕДОНСКИ ВРСКИ И ОДНОСИ. Се воспоставуваат во средниот век кога цар Самуил го поразува дукљанскиот владетел кнезот Јован Владимир, ја приклучува неговата држава кон Самуиловото Царство, го донесува Јован Владимир на дворот во Преспа и го оженува со ќерката Косара, па го враќа да управува во Дукља како негов зет и вазал. По Берлинскиот конгрес… Continue reading ЦРНОГОРСКО-МАКЕДОНСКИ ВРСКИ И ОДНОСИ

ЦРНОРИЗЕЦ (ЧЕРНОРИЗЕЦ) ХРАБАР (втората половина на Ⅸ в. – првата половина на Ⅹ в.) – истакнат средновековен писател од кирилометодиевскиот период. Автор е на едно од најзначајните старословенски дела „О писменех“ („За буквите“). Во својата литературна творба дава исклучително важни податоци за создавањето на словенското писмо, неговата предисторија, чинот на создавањето и неговото ширење меѓу… Continue reading ЦРНОРИЗЕЦ

„ЦРПИ ВОДА, ЈАНО“ – македонско народно оро во мешан состав, со метар 2/4. Најчесто се играло во Скопско со држење на рацете за појас, со движење во полукруг во одмерено темпо и со балансирање на предната половина од стапалото. ЛИТ.: Михаило Димоски, Македонски народни ора, Скопје, 1977, 41. Ѓ. М. Ѓ. Н. Мартиноски: Слобода или… Continue reading ЦРПИ ВОДА, ЈАНО

ЦРТЕЖОТ ВО ⅩⅩ ВЕК. Современиот македонски цртеж се појавува во периодот меѓу двете светски војни, едновремено со почетоците на современото сликарство и скулптура. Со него се занимавале пионерите на модерната (Д. А. Пандилов, Н. Мартиноски). Во повоениот период се актуализира особено од страна на членовите на групата Денес, развивајќи се понатаму како самостојна дисциплина со… Continue reading ЦРТЕЖОТ ВО ⅩⅩ ВЕК

ЦРЦАРЕВ, Пантелеј (Ресен, 1888 – Ресен, 1963) – лекар. По завршувањето на Мед. ф. во Атина (1912) бил лекар во Ресен. Во Првата светска војна бил воен лекар на Солунскиот фронт. Во времето на Втората светска војна бил околиски лекар во Ресен и Царев Двор. Го основал Здравствениот дом во Ресен (1. Ⅳ 1945). П.… Continue reading ЦРЦАРЕВ, Пантелеј

ЦУТАР – народно именување на третиот месец во годината – март. С. Мл.

ЦУЦУЛОВСКИ, Љубомир Наумов (Битола, 1. Ⅸ 1948) – доктор по филозофија, универзитетски професор и публицист. Дипломирал на Филозофскиот факултет во Скопје (1971), магистрирал на Институтот за социолошки и политичко-правни истражувања (1982), а докторирал на Филозофскиот факултет во Скопје (1992). Работел како асистент на Институтот (1973–1975), кога е избран за асистент на Филозофскиот факултет во Скопје… Continue reading ЦУЦУЛОВСКИ, Љубомир Наумов

ЧАВДАРСКИ, Ванчо (с. Владимирово, 3. Ⅲ 1930 – Бризбејн, Австралија, 9. Ⅹ 2001) – диригент. Дипломирал диригирање на Белградската музичка академија (проф. Ж. Здравковиќ), а специјализирал во Германија и САД. Добитник е на втора награда на меѓународниот натпревар на млади диригенти во Ливерпул, Англија. Од 1965 до 1970 г. соработувал со ансамблите на Операта и… Continue reading ЧАВДАРСКИ, Ванчо

ЧАДИКОВСКА-АНАСТАСОВА, Снежана (Скопје, 20. Ⅺ 1950) – пијанистка. Својот прв настап на концертниот подиум го бележи на 12. ⅩⅠⅠ 1972 г. и оттогаш е постојано присутна на македонската музичка сцена. До 1984 г. е претежно солист, а потоа и пијано-придружник на голем број македонски и странски музички уметници. И како солист и како придружник настапува… Continue reading ЧАДИКОВСКА-АНАСТАСОВА, Снежана

ЧАЈ, ШАРПЛАНИНСКИ .(Сидеритис сцардица Грисеб.) – македонски флористички субендемит, опишан од шар Планина (Сцардус), но се среќава и на планините Бистра, Стогово, Илинска Планина, Лубен, Баба шарпланински чај Сач и др. Растение од кое се подготвува многу вкусен и ароматичен чај. Поради преголемото неконтролирано собирање, спаѓа во групата загрозени видови. Вл. М. Васил Чакаларов

ЧАКАЛАРОВ, Васил (с. Смредеш, Костурско, 1874 – Костурско, 20. Ⅶ 1913) – револуционер, војвода, учесник во Илинденското востание. Завршил прогимназија. Бил осуден и лежел во Корчанскиот затвор (1893), успеал да избега и заминал во Бугарија. Борис Сарафов (1900) го ангажирал и го испратил во Грција за организирање канал за испраќање оружје и муниција за потребите… Continue reading ЧАКАЛАРОВ, Васил

ЧАКАР, Јасмина (Битола, 4. Ⅶ 1939) – пијанист. Дипломирала на Музичката академија во Загреб (Д. Лукиќ, 1963). Магистрирала на ФМУ во Скопје (В. Крпан, 1976). Професор на ФМУ (19672003). Концертирала како солист и во различни состави, во РМ и во повеќе европски земји. Особено активен и ценет пијано-соработник, со реализирани над триста концертни вечери од… Continue reading ЧАКАР, Јасмина

ЧАКАР, Петар (Струга, 1912 – 1995) – публицист, драматург, истражувач на културното минато. Извесно време ја раководел манифестацијата Струшки вечери на поезијата. Пишувал драми, од кои изведени му се: „Туѓината тага голема“ во Детроит од наши иселеници (1940) и едночинката „Орлите на Македонија“ од Струшкото културно-уметничко друштво (1944). Пишувал и фељтони за животот на браќата… Continue reading ЧАКАР, Петар

ЧАКЕЉА, Михо (Дубровник, 9. И 1909 – Скопје, 12. Ⅳ 1977) – архитект, редовен професор на Архитектонскиот факултет во Скопје. Дипломирал на Архитектонскиот отсек на Техничкиот факултет во Белград (1933). Освен педагошката работа, развил богата проектантска и урбанистичка активност. Учествувал на повеќе анонимни архитектонски конкурси. Се занимава и со графички дизајн. Позначајни реализации: зградата на… Continue reading ЧАКЕЉА, Михо

ЧАКОВ, Михаил (Гуменџа, 16. Ⅲ 1873 – Софија, 17. Ⅸ 1938) – учител, илинденски војвода. Завршил Ⅵ клас гимназија во Солун. Бил учител во с. Тумба, Ениџевардарско. Во ТМОРО влегол од 1897 г. Бил во четата на М. Попето (1899 –1900), потоа самостоен војвода во Петричко, Драмско, Серско, Кумановско и во Велешко (1901– 1908). Учествувал… Continue reading ЧАКОВ, Михаил

ЧАКШИРИ – дел од машка народна носија. Биле изработувани од сура или бела клашна, а некаде и од црна. Биле кроени со должина до глуждовите, а на долниот дел се закопчувале со капаци. Околу џебовите и рабовите биле украсувани со црни гајтани. Празничните чакшири во горниот дел биле пошироки. Како и некои други елементи на… Continue reading ЧАКШИРИ

ЧАЛНИК – бела правоаголна невестинска крпа, со димензии 100 х 35 или 150 х 20 цм. Го носеле невестите на денот на свадбата и краток период по свадбата. Бил исткаен од бел тенок памук, нашарен со хоризонтални прачки. На краиштата бил орнаментиран со шарки од бојадисан памук (во сино, зелено или црвено), но можел да… Continue reading ЧАЛНИК

ЧАЛОВСКИ, Тодор (Гостивар, 23. Ⅷ 1945) – поет, литературен критичар, есеист и преведувач. Основно образование завршил во Галичник, гимназија учел во Скопје и Гостивар, а дипломирал на Филолошкиот факултет на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје. Работел како новинар во весниците „Студент-ски збор“, „Вечер“ и „Нова Македонија“, во Радио Скопје, како уредник на Културна… Continue reading ЧАЛОВСКИ, Тодор

ЧАМО, Едхем (Требиње, 30. ⅩⅠⅠ 1909 – Сараево 25. Ⅺ 1996) – ветеринар, редовен проф. на В. ф. во Сараево (од 1950), академик. Дипломирал на В. ф. во Загреб (1938), каде што се здобил и со степенот доктор на ветеринарна медицина (1948). Учесник е во НОБ од 1941 г. По војната врши низа одговорЕдхем Чамо… Continue reading ЧАМО, Едхем

„ЧАМЧЕ“ (Чифте чамче) – машко народно оро со држење на рацете за рамо, во метар 2/4 и 4/4, со елементи од турската орска традиција. Започнува бавно во неопределен ритам, со доста вртења на играорците околу својата оска, но и со потклекнувања и доскокнувања. ЛИТ.: Елзи Иванчиќ Дунин – Станимир Вишински, Ората во Македонија, Скопје 1995,… Continue reading ЧАМЧЕ

ЧАПАРОСКИ, Љубомир Трајков (с. Галичник, 8. Ⅲ 1938 – Скопје, 10. Ⅷ 1999) – спец. интернист-ревматолог, редовен проф. на Мед. ф. во Скопје (од 1989). Мед. ф. и специјализација завршил во Скопје, а докторирал во 1976 г. Од 1974–1980 бил шеф на Ревматолошкиот центар (Интерна клиника), од 1980 до 1998 директор на Ревматолошката клиника и… Continue reading ЧАПАРОСКИ, Љубомир Трајков

ЧАПАРОСКИ, Радослав Трајков (с. Галичник, 2. Ⅸ 1936) – васкуларен хирург, редовен проф. на Мед. ф. во Скопје. Дипломирал на Радослав Чапароски Мед. ф. (Скопје, 1961), специјализирал општа хирургија (Скопје, 1968), работел на Клиниката за торако-васкуларна и срцева хирургија (1962–2003). Супспецијализација за васкуларна хирургија завршил во Прага (1974). Ги вовел реконструктивните оперативни интервенции при облитерации… Continue reading ЧАПАРОСКИ, Радослав Трајков

ЧАПЈИ (Ардеидае) – фамилија средно големи птици од редот штрковидни птици (Цицонииформес), од кои во Македонија се присутни осум видови: воден бик или букавец (Ботаурус стелларис), пурпурна чапја (Ардеа пурпуреа), сива чапја (Ардеа ци-Голема бела чапја нацреа), голема бела чапја (Егретта алба), мала бела чапја (Егретта гарзетта), гривеста чапја (Ардеола раллоидес), ноќна чапја (Нѕцтицораџ нѕцтицораџ)… Continue reading ЧАПЈИ

ЧАПОВСКИ, Иван (с. Пожарско, Воденско, 12. Ⅹ 1936) – поет, романсиер, публицист. Завршил Орото „Чифте чамче“ во сценска изведба на Ансамблот „Танец“ Филозофски факултет во Скопје. Како новинар работел во редакциите на весниците „Вечер“ и „Нова Македонија“, а како режисер во РТВ Скопје. Бил главен уредник и директор на книгоиздателството „Македонска книга“ во Скопје. Член… Continue reading ЧАПОВСКИ, Иван