УГЛЕША, Јован (? – Черномен на р. Марица, 26. Ⅸ 1371) – деспот во Серската област (1365–1371), брат и совладетел на кралот Вол-кашин. Учествува во Косовската битка (1369), кога заедно со кралот Волкашин ги поразуваат коалиционите војски на Лазар Хребелјановиќ, Никола Алтомановиќ и царот Урош В. Бил во …
УГРИНОВА-СКАЛОВСКА, Радмила (Скопје, 6. Ⅱ 1926) – припадник на првата генерација дипломирани македонисти на Филолошкиот факултет во Скопје, каде што работи од 1949 г. до пензи- У Радмила Угринова- Скаловска онирањето, предавајќи старословенски јазик и споредбена граматика на словенските јазици. За овие предмети обезбедува и соодветни учебници. Научниот …
УГРИНОВСКИ, Григор Наумов – печалбар од Кичевско во Русија, сопственик на слаткарски дуќан во Оренбург (до Петроград), каде што работи и стружанецот Владо Жупан. Поради немирите во Петроград, по 1. Ⅸ 1917 г. се преместува во Ростов на Дон. Во следната година, по влегувањето на германските интервенционистички сили …
УГРИНОВСКИ, Јовица Николов (Скопје, 2. Ⅹ 1945) – специјалист неврохирург, редовен проф. на Мед. ф. во Скопје. Специјализирал неврохирургија во Скопје (1975), завршил три постдипломски курса по неврохирургија во Монпелје (1977), Манчестер (1978) и Братислава (1981), магистрирал (1978) и докторирал (1986). Придонел во воведувањето на проспективниот предвидувачки скоринг …
УГРИНСКИ, Предраг Стефанов (Тетово, 28. Ⅺ 1936 – Сремска Каменица, Србија 2. ⅩⅠⅠ 1988) – спец. по патолошка анатомија, редовен проф. на Мед. ф. (од 1986). Дипломирал медицина во Скопје (1961), а специјализирал патолошка анатомија (1965). Работел експериментална патологија на очното јаболко. Хабилитирал на тема за морфолошките карактеристики …
УЗУНОВ, Ангел (Охрид, 1886 – Софија, 1975) – учесник во македонското револуционерно движење. По Првата светска војна се вклучил во редовите на ВМРО, бил близок соработник на Т. Александров и Ив. Михајлов, резервен член на Задграничното претставништво (1925), пратеник во Народното собрание на Бугарија. Од 1928 бил во …
УЗУНОВ, Анешти (с. Плевња, Драмско, Егејскиот дел на Македонија, 7. Ⅱ 1914 – с. Рибново, Родопско, 10. Ⅴ 1943) – организатор на партизанското движење во Неврокопско, Пиринскиот дел на Македонија. Бил печатарски работник и млад се вклучил во ВМРО(Об). На судскиот процес (1936), кога биле судени членовите на …
УЗУНОВ, Никола (с. Емборе, Егејскиот дел на Македонија, 12. Ⅷ 1930) – економист, унив. професор, општественик, академик. До запишувањето во средно образование живеел и учел во Солун. Средно економско училиште завршил во Скопје (1948), а Економски факултет во Загреб (1954). Со докторат од економски науки се стекнал на …
УЗУНОВ, Христо (Охрид, 22. Ⅹ 1878 – с. Цер, Демирхисарско, 24. Ⅳ 1905) – учител, војвода и реонски началник на четите на ТМОРО во Охридскиот револуционерен округ. Се школувал во Солун и учествувал во солунските училишни бунтови (1896). Лежел во битолскиот Централен затвор „Катилане“ (1898 и 1902–1903). Од …
УЗУНОВСКИ-АБАЗ, Цветко (Царев Двор, Преспанско, 24. ⅩⅠⅠ 1912 – Скопје, 24. Ⅴ 1993) – комунистички деец и политичар, генерал-полковник на ЈНА. Како припадник на работничкото и комунистичкото движење, бил член на КПЈ (1937) и борец во интернационалните бригади во шпанската граѓанска војна (18. Ⅵ 1937 – 1939). Бил …
УЗУНОВСКИ, Симон (Белград, 4. Ⅷ 1949) – архитект, мултимедијален уметник. Во 70-тите години прв ги користел во алтернативни простори техниките на асамблаж, колаж и инсталација. Дипломирал на Архитектонскиот факултет во Скопје (1979). Со евтини и краткотрајни материјали (селотејп, плексиглас, весници) создава дела со процесуален и интерактивен карактер (серијата …
УЗУНОСКИ, Илија Томов (с. Смилево, Битолско, 10. Ⅲ 1951) – машински инженер, специјалист за уметничка фотографија. По завршувањето на основното и средното образование во Битола, го завршува Машинскиот факултет во Скопје и апсолвира на постдипломските студии на Градежниот факултет. Работи како главен проектант и директор на градежна фирма …
УКРАИНСКО-МАКЕДОНСКИ ВРСКИ И ОДНОСИ. Се воспоставуваат уште по покрстувањето во средниот век (998), а се развиваат и по поразот на Австрија во Австро-турската војна (1683–1699), кога значителен број Македонци со австроунгарската војска се повлекуваат во денешна Војводина и Унгарија, од каде, соочени со опасноста од покатоличување, со дозвола …
УЛКУ, Нусрет Дишо (Нусрет Диþо Üлкü) (Призрен, 1937) – поет, раскажувач, писател за деца, новинар, преведувач, припадник на турската националност. Новинар во в. „Бирлик“ и на весникот „Тан“, уредник на сп. „Севинч“, „Томурџук“ и Куш. Еден од состсвувачите на Букварот за турски јазик. Член е на ДПМ од …
УЛОГ: Бенволио (С. Прокофјев, „Ромео и Јулија“), Џокер (Џ. Росини, „Фантастичен дуќан“), Бесмртниот кашчеј (И. Стравински, „Жар-птица“) и др. Ем. Џ.
УЛОГ: Тибалд (С. Прокофјев, „Ромео и Јулија“), Еспадо (Л. Минкус, „Дон Ки-хот“), Ферхад и Везир (А. Меликов, „Легенда за љубовта“) и др. Ем. Џ. Васил Хаџиманов
УЛОГ: Цанде („Солунски патрдии“), Димо Тодоровски: „Пиета“, мермер (1972) ствувањето на автономистичката ВМРО 1919–1924, Скопје, 1989; Внатрешната македонска револуционерна организација 1924–1934, Скопје, 1997; Тодор Александров, С¢ за Македонија. Документи 1919–1924. Избор, предговор и редакција &, Скопје, 2005; Ид его сум (Македонски историски рефлексии), Скопје, 2008: Маке донското прашање …
УЛЧАР, Јоже Јожев (Речица, Бледско, Словенија, 4. Ⅳ 1915 – Скопје, 16. И 1967) – математичар, ред. проф. на ПМФ (1964). Дипломирал (1938) математика на Филозофскиот факултет во Љубљана. При основањето на Филозофскиот факултет во 1946 г. меѓу првите бил избран за универзитетски предавач. Држел настава на Факултетот …
УМЕТНИЧКА ФОТОГРАФИЈА – трајна слика со естетски квалитети, добиена со дејствувањето на светлината врз површина што е осетлива на светлината (плоча и филм), премачкани со емулзија од желатин и сребрени соли и ЦЦД или ЦМОС. Латентната слика на плочата или филмот се пројавува со развивање, а пак онаа …
УМЕТНИЧКИ ЗАНАЕТИ – посебно усовршени занаети со уметнички вкус. Во текот на ⅩⅠⅩ в. во Македонија биле доведени до ниво на уметност. Остварувале естетски референтни реализации, најмногу во доменот на црковното градителство. Развојот на одделни дисциплини, преку кои се регистрира постоењето на уметничките занаети, придонесува за создавање локални …
УНГАРСКО-МАКЕДОНСКИ ВРСКИ И ОДНОСИ. Се воспоставуваат во средниот век (ќерка на унгарскиот владетел Зејзе се мажи за синот на Самуил – престолонаследникот Гаврил Радомир), продолжуваат по Маричката битка (1371), кога синовите на кралот Волкашин, браќата на Кралот Марко, го завршуваат животот во Унгарија како благородници. Нови врски се …
УНИВЕРЗИТЕТ „ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ” – ШТИП. Основан е со Законот за основање на државниот Универзитет „Гоце Делчев“ во Штип (март 2007). Во неговиот состав има 5 факултети, една висока стручна школа и Институт за јужни земјоделски култури – Струмица. Првата учебна година ја започна со 5.500 студенти (октомври 2007). …
УНИВЕРЗИТЕТ „СВ. КЛИМЕНТ ОХРИДСКИ“ (Битола, 25. Ⅳ 1979) – втор македонски универзитет, по Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје, основан како Битолски универзитет. При основањето опфаќал осум високошколски и научни институции од подрачјето на југозападниот дел на СРМ: Правниот и Техничкиот факултет, Вишата земјоделска школа и Педагошката …
УНИВЕРЗИТЕТ НА ЈУГОИСТОЧНА ЕВРОПА – ТЕТОВО (октомври 2001-) – приватна унитарна институција со пет факултети (Правен факултет, Факултет за бизнис администрација, Факултет за јавна администрација, Факултет за комуникациски науки и технологии и Факултет за педагошка и методолошка обука) и две виши школи (Виша школа за англиски јазик и …
УНИВЕРЗИТЕТИ ВО МАКЕДОНИЈА – високообразовни и научни установи со особено значење за македонското општество, науката, културата и уметностите. Нивниот развој започнува по ослободувањето на Македонија и воспоставувањето на државноста. Во Македонија работат 6 универзитети, четири државни и два приватни. Државни универзитети се: Универзитет „Св. Кирил и Методиј“ – …
УНИВЕРЗИТЕТСКИ ЦЕНТАР ЗА МАТЕМАТИЧКО-ТЕХНИЧКИ НАУКИ (УЦМТН) – организациона единица на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ формирана во текот на реформата на Универзитетот во 1976 г. Во него членувале: Архитектонскиот факултет, Вишата техничка школа во Битола, Градежниот факултет, Електротехничкиот Лабораторијата на ИЗИИС факултет, ИЗИИС, Математичкиот факултет, Машинскиот факултет, Технолошкиот …
УНИВЕРЗИТЕТСКИ ЦЕНТАР ЗА МАТЕМАТИЧКО-ТЕХНИЧКИ НАУКИ Прочитај »
УНИВЕРЗИТЕТСКИОТ СПОРТ ВО МАКЕДОНИЈА. Се јавува на Филозофскиот факултет во Скопје со формирањето на Југословенски шаховски клуб, Здружение на студенти – планинари и Југословенски аероклуб (1935). Подоцна било формирано и Академско спортско здружение со неколку секции (1938). По Ослободувањето квалитетните спорт-ски активности се одвиваат во Академското спортско друштво …
УНКОВСКИ, Слободан (Скопје, 17. Ⅷ 1948) – режисер. Завршил Театарска академија во Белград, Отсек за режија (1971). Во Драмскиот театар во Скопје работел како драматург и режисер од 1971 г. Од 1990 г. станал редовен професор на ФДУ во Скопје, каде што води класа за театарска режија. Предавал …
УПРАВА ЗА ХИДРОМЕТЕОРОЛОШКИ РАБОТИ – дел на Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство. Службата постои од 1947 г. и има задача да ги следи процесите во атмосферата, во водните текови и општо квалитетот на животната средина, да прави прогнози и да обезбедува информации за населението. За таа цел …
УРАН, Никифор (Џ–Ⅺ в.) – византиски војсководец, победник над Самуил (996). По бегството од заробеништво во Багдад, од Василиј Ⅱ бил назначен за доместик на Западот, потоа и за дукс во Солун (996). Ја вратил Лариса и го поразил Самуил кај р. Сперхеј (летото 996), по што триумфално …
УРБАН, св. (И в.) – еден од 70-те апостоли, Македонец, се спомнува во Библијата (Рим. 16, 9) како соработник на апостолите Андреј и Павле. Бил архиереј во Македонија, поставен од апостол Андреј, според свети Димитриј Ростов-ски. Тој пострадал маченички; се празнува на 13 ноември. ЛИТ.: Ратомир Грозданоски, Послание …
УРБАНА СРЕДИНА – претставува дел од животната средина, која човекот потполно ја изменил со објектите што ги изградил и ги гради (згради, патишта, улици, производни погони, културни центри, здравствени и образовни институции и др.), со кои наполно се изменети хидротермичките услови на животната средина. Затоа урбаната средина, според …
УРДАРЕВСКИ-СТАНКО, Александар (с. Чучер, Скопско, 1920 – Градец, Косово, 1. Ⅱ 1943) – учесник во НОБ. Завршил средно земјоделско училиште во Неготин и студирал на Земјоделскиот факултет во Белград. Бил член на СКОЈ (1938) и на КПЈ (1939). По Априлската војна се вратил во Македонија, се поврзал со …
УРДИН, Киро (Струмица, 12. Ⅴ 1945) – сликар, член на МАНУ надвор од работниот состав. Живее во Франција. Дипломирал на Академијата за филм во Париз (1977). Мошне активен како сликар и филмски работник во пове- Киро Урдин: „Кинески ѕид“ (1998) ќе земји во светот. Се определува за поетско …
УРДИН, Кочо (Струмица, 4. Ⅶ 1930 – Скопје, 27. Ⅵ 2008) – општественик и културен деец, раскажувач, романсиер, драмски писател и публицист. Првин студирал книжевност во Белград и во Скопје, а потоа дипломирал на Високата школа за политички науки во Белград. Бил директор на Народниот театар „Антон Панов“ …
УРДОВ, Ѓорги (Џоџо) (Воден, Егејскиот дел на Македонија, 1914 – Пиерија, 21. Ⅵ 1947) – припадник на македонското и на грчкото комунистичко движење. Бил член на КПГ, учесник во Антифашистичкиот отпор (1941), организационен секретар на КПГ за Воденско (1942) и член на Обласниот комитет на КПГ за Македонија …
УРЕДУВАЊЕ НА ШУМИТЕ – трајно водење и планирање на стопанисувањето со шумите; во поширока смисла, приспособување (организирање) на шумското производство за потребите на општеството. Со текот на времето се менувале потребите на општеството, а со тоа се менувале и методите за уредување на шумите, соодветно на намените за …
УРЛИХ, Антон (Загреб, 24. Ⅸ 1902 – Загреб, 27. Ⅲ 1998) – архитект, вонреден професор на Техничкиот факултет во Скопје. Дипломирал на Архитектонскиот оддел при Уметничката академија во Виена (1927). Од 1949 до 1953 г. живее и работи во Скопје. Го предава предметот Проектирање станбени и општествени згради. …
УРОВ (Вициа ервилиа Њилд.; Ервум ервилиа Л.) – едногодишна мешункеста култура од фам. Фабацеае. Во минатото оваа култура била една од најраспространетите фуражни култури во РМ, а во некои реони и единствена. Зрното се употребувало како концентрат за добитокот. Се користат зрното и целото растение. Има кратка вегетација …
УРОШЕВИЌ, Атанасие (Гнилане, 14. Ⅹ 1898 – Белград, 16. Х 1992) – унив. професор, географ. Средно образование завршил во Скопје, каде што и дипломирал на Филозофскиот факултет, на Географско-етнолошката група. Докторирал во Белград (1929), а потоа бил избран за доцент на Групата географија на Филозофскиот факултет во Скопје. …
УРОШЕВИЌ, Влада (Скопје, 17. Ⅹ 1934) – поет, раскажувач, романсиер, книжевен и ликовен критичар, есеист, антологичар, преведувач, универзитетски професор. Дописен член е на меѓународната „Академија Маларме“ во Париз и Влада Урошевиќ редовен член на Европската поет-ска академија со седиште во Луксембург. Член е на МАНУ, на Македонскиот ПЕН-центар …
УРУМОВ, Виктор (Белград, 9. И 1946) – физичар, ред. проф. (1989) на ПМФ. Дипломирал (1969) на Московскиот државен универзутет. Магистрирал (1971) и докторирал (1973) на Универзитетот во Манчестер со тема за статистичката механика на полиелектролитните раствори. Објавувал трудови за точно решивите Изингови модели, универзалните константи кај еднодимензионалните пресликувања, …
УРУМОВА, Епса Димкова (Велес 14. Ⅹ 1922) – спец. по патолошка анатомија (1955), редовен проф. на Мед. ф. (од 1974). Студирала медицина во Белград и во Софија, каде што и дипломирала (1948). Хабилитирала со трудот за Пнеумоцѕстис Ца- Е. Урумова: Декеровата барака во која е одржан првиот академски …
УСАОЈ (Обединет сојуз на антифашистичката младина на Југославија) – масовна организација на млади од окупираните југословенски краишта обединета на Првиот конгрес на антифашистичката младина (Бихаќ, 27–29. ⅩⅠⅠ 1942). Целта била да се создаде политичко единство и револуционерна свест кај младите во Југославија. На Вториот конгрес (Дрвар, 2–5. Ⅴ …
УСИКОВА, Рина Павловна Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ и член на МАНУ од надворешниот состав. Основно и средно образование завршила во Москва. Студирала словенска филологија и македонски јазик на Московскиот државен универзитет, а од 1957 г. работи како асистент и предавач на Катедрата за словенски јазици при Филолошкиот …
