ЏАЈКОВСКИ, Кирил (Скопје, 25. Ⅹ 1965) – композитор и аранжер. Својата музичка кариера ја започнува во групата „Бастион“ (нејзин основач во 1983 г.). Настапувал како клавијатурист со „Леб Кирил Џајковски и сол“ (1986–1987). Автор на електронска музика. Особено се истакнал на полето на т.н. применета музика. Меѓу најзначајните …
ЏАМБАЗ, Даре (Прилеп, 1. Ⅹ 1911 – Скопје, 27. И 1981) – фармацевт, борец, државник. Дипломирал фармација во Загреб (1935). Веднаш по окупацијата на земјата (1941) стапил во НОБ и бил активен борец. Бил уапсен од бугарските власти и интерниран во Бугарија (1942–1943). По Втората Светска војна бил …
ЏАМБАЗОВ, Александар (с. Стапар, Војводина, 3. Ⅱ 1936) – диригент и композитор. Музичка академија завршил во Белград. Работел во МРТ, како диригент на Танцовиот и ревискиот оркес- Александар Џамбазов тар. Реализирал огромен број студиски снимки и концерти во живо. Како автор, покрај доминантниот придонес во сферите на т.н. …
ЏАМБАЗОВ, Игор (Скопје, 15. Ⅶ 1963) – актер. Дипломирал на Отсекот за актерска игра на ФДУ во Скопје (1987). Член на Драмскиот театар (1987–1992), а потоа во Драмата на МНТ (1992–2005). Настапувал и на филм, а остварил исклучителна естрадна кариера промовирана низ масовните медиуми. УЛОГ: Занек („Стапица“), Пит …
ЏАМБАЗОВСКИ, Климент (Охрид, 1919 – Белград, 27. Ⅸ 2006) – македонски историчар, архивист, академик. Основното образование го завршува во родниот град, а Учителската школа во Јагодина, Србија (1939). По кратко учителствување, ги завршува студиите по педагогија и историја на Софискиот универзитет. Избран е за асистент на Катедрата по …
ЏАМИЈА НА ГАЗИ ИСА-БЕГ (Скопје, ⅩⅤ в.) – споменик на културата. Изградена по смртта на Гази Иса-бег, нејзиниот ктитор е третиот османлиски заповедник на Скопје и на Скопското краиште. Таа е од типот џамии со две еднакви куполи над молитвениот прос-тор и со трем засводен со пет куполи, …
ЏАМИЈА НА КЕБИР МЕХМЕД ЧЕЛЕБИ (Скопје, 1469) – верски објект, споменик на културата. Подигната е од Мехмед Челеби, син на Исхак-бег, вториот османлиски заповедник на Скопје. Била покриена со купола, а со три мали куполи бил засводен и тремот. Имало имарет и училиште. Денес е со видно изменет …
ЏАМИЈА НА КОЏА КАДИ (Битола, 1529/1530) – споменик на културата. Позната е и под името Џамија на Коџа Ахмед ефенди. Ѕидана е од тула и од камен, како и минарето, а е покриена со обичен покрив. Има големо предворје, кое било доградено подоцна. Во дворот има стари надгробни …
ЏАМИЈА НА СУЛТАН МУРАТ (ХУНЌАР ЏАМИЈА) (Скопје, 1436) – верски објект, споменик на културата. Изградена е под ктиторство на султанот Мурат Ⅱ (1421–1451). Настрадала во пожарот од 1689 г., по што била реновирана. Има отворен трем кој се потпира на четири камени столба, а внатрешната декорација датира од …
ЏАМИЈА НА ХАЈДАР КАДИ (Битола, 1561/1562) – споменик на културата. Подигната е од страна на битолскиот кадија Гази Хајдар, по проект на османлискиот архитект Мимар Синан. Имала две минариња. Висината на куполата изнесува 20 м, тремот е покриен со три мали куполи, потпрени на мермерни столбови. ЛИТ.: Крум …
ЏАМИЈА НА ХАМЗА-БЕГ (Битола, крај на ⅩⅤⅠⅠ – поч. ⅩⅤⅠⅠⅠ) – реновирана во 1798 г. Димензиите $ се скромни, внатрешноста е декорирана со стилизирана орнаментика, со растителни и геометриски мотиви. ЛИТ.: Крум Томовски, Џамии во Битола, Годишен зборник на Техничкиот факултет, Ⅱ–2, Скопје, 1957; Аѕверди Екрем Хакки, Аврупа’да …
ЏАМИЈА НА ХАЏИ ДУРГУТ (ТУРГУТ) (Охрид, 1466) – верски активен објект. Изградена е врз темелите на црквата Св. Недела. Има квадратната основа со димензии 6,50 х 6,50 м. Реставрирана 1980 г. Позната е под името Крст џамија (на врвот од минарето има крст). ЛИТ.: Охрид и Охридско низ …
ЏАМИЈА НА ХАЏИ ХАМЗА (Охрид, сред. на ⅩⅤⅠ в.) – верски активен објект. Претставува еднокуполна џамија со скромни димензии, молитвен простор од 6,60 х 6,10 м. Се одржуваат молитви само во петок и во време на Рамазанските празници. ЛИТ.: Охрид и Охридско низ историјата, кн. Ⅱ, Скопје, 1978, …
ЏАМИЈА НА ХУСИН-шАХ (с. Сарај, Скопско, сред. на ⅩⅤⅠ в.) – верски објект, споменик на културата. Изградена е од санџакбегот Хусеин-шах. Има квадратна основа засводена со купола, а денешниот изглед на тремот го добил по реставрацијата од земјотресот од 1963 г. Во дворот има шестострано затворено турбе, во …
ЏАФЕРИ, Арбен (Тетово, 24. И 1948) – новинар и политичар. Завршил Филозофски факултет. До 1990 г. работел за радио и телевизиските станици во Приштина (Косово) како главен уредник на Културната програма. Бил претседател на Партијата за демократски просперитет на Албанците во Македонија (од 18. Ⅳ 1995), а потоа …
ЏЕКОВ, Ангел Томов (Пловдив, Бугарија, 21. Ⅺ 1917 – Скопје, 8. Ⅲ 1986) – ветеринар. Од 1948 до 1983 г. бил началник, односно директор на Ветеринарната управата во РМ. Има објавено 46 научно-стручни трудови, 576 стручни популарни написи, 9 стручно популарни брошури и една скрипта за ветеринарни техничари. …
ЏЕКОВ, Славчо (с. Раклиш, Радовишко, 21. Ⅸ 1924) – унив. професор, специјалист од областа на одгледувањето на шумите и за предметот дендрологија. Студирал на шумарскиот факултет во Белград, а дипломирал на новоотворениот Земјоделско-шумарски факултет во Скопје (1950). Докторирал на шумарскиот факултет во Загреб (1959). Избран е за асистент …
ЏЕКОВ, Томислав (Гевгелија, 18. Ⅸ 1943) – ред. проф. на ЕТФ во Скопје. Докторирал (1976) во Университѕ оф Пеннсѕлваниа, Пхиладелпхиа во САД. Работел во РТВ Скопје (1967–1969) како инженер за видеотехника. Од 1969 г. работи на ЕТФ во Скопје каде што во 1985 г. е избран за редовен …
ЏЕКОВА-СТОЈКОВА, Слобода Ангелова (Гевгелија, 12. Ⅲ 1945) – биохемичар, редовен професор на Мед. ф. во Скопје. По дипломирањето на Мед. ф. во Скопје, од 1969 работи во Институтот за биохемија, каде што била шеф и директор (1983–1998). Автор и коавтор е во над 100 труда, учебник и практикум …
ЏЕЛАДИН-БЕГ (1794–1831) – управник на Охрид, син на тетовскиот паша Реџеп. Важел за справедлив управник за кого работеле и христијани. За заштитник на градот од разбојници го поставил Кузман Капидан, јунакот во „Сердарот“ од Григор Прличев. Под влијание на својата втора жена Ташула, робинка од Негушкото востание, во …
ЏЕЛАЛ, Томо (псевд. шумски) (Гјелај-Схумски, Том Ник) – в. Ѓелај, Том Ник (псевд. шумски).
ЏЕМАЛИ, шабан (Дебар, 6. Ⅴ 1918) – правник. Бил учесник во НОБ (од 1942) како заднински активист, помошник-командант на Командата на местото; член на КПМ (од 1944). По Ослободувањето ја завршил Вишата управна школа и бил претседател на Градскиот народен одбор (1944–1947), член на Околискиот комитет на СКМ, …
ЏЕПАРОСКИ, Иван Маринов (Скопје, 9. Ⅴ 1958) – доктор по филозофија, универзитетски професор и поет. Дипломирал на Филозофскиот Факултет во Скопје (1980), каде што магистрирал (1991) и докторирал (1997). Работел како уредник на Научната и на Културната програма во МРТВ (1981–1993), а потоа како асистент, доцент и вонреден …
ЏЕРОВ-МАКЕДОНСКИ, Спиро (Битола, 1834 – месноста Булуџа, Бугарија, 17. Ⅶ 1868) – македонски револуционер. Од трговско и револуционерно семејство. Подготвувал заговор во Битолско (1862), бил уапсен и осуден на смрт. Издржал пет години робија. По ослободувањето зел учество во Критското востание (1866). Се активирал да организира ново востание …
ЏЕРОВ, Лука (Битола, 27. Ⅹ 1870 – Софија, 20. Ⅸ 1948) –„лозар“, учител и револуционер, војвода во Илинденското востание. Се школувал во Битола и во Солун. Учествувал во Мелничкото востание (1895). Во периодот од 1897 до 1899 г. бил учител и училиштен инспектор во Кичевско и член на …
ЏЕРОВ, Никола Георгиев (Софија, 4. Ⅸ 1892 – Софија, 1. Ⅺ 1975) – бугарски и македонски поет, прозаист и публицист. Син на преселници од Охрид што живеат во бегалскиот софиски квартал Јучбунар, па уште мал го усвојува македонскиот како домашен јазик. Ја завршува гимназијата и студиите по словенска …
ЏИКОВ, Златан Трајков (Скопје, 10. Ⅹ 1935) – гинеколог-акушер, генетичар. Мед. ф. завршил во Скопје во 1961 г., каде што и предавал. Докторирал и хабилитирал. Се усовршувал во повеќе центри во Европа (особено во Ве
ЏИКОВА лика Британија и Германија) во областа на преднаталната дијагностика, хуманата генетика и молекуларната биологија. Основоположник е на првата Лабораторија за хумана генетика и преднатална дијагностика во РМ. Коавтор на прирачникот за лекари „Современа дијагностика и терапија во медицина“ (2000). З. Џ.
ЏИКОВА, Соња Љупчова (24. Ⅹ 1945, Скопје) – спец. интернистнефролог. Мед. ф. завршила во 1970 г., а специјализација по интерна медицина и супспецијализација по нефрологија на Мед. ф. во Скопје. Формирала Оддел за ехосонографија и интервентна ехосонографија (1982). Се усовршувала во повеќе центри во Европа (Дан-ска, Белгија, Германија). …
ЏИМРЕВСКИ, Боривое Тодоров (Куманово, 27. Ⅳ 1940) – етномузиколог, етноорганолог. Дипломирал на Музичката академија во Белград (1967). Еден период работел во Радио Скопје (1967–1974). Потоа се вработил (1974) во Институтот за фолклор „Марко Цепенков“ како асистент-истражувач на народните музички инструменти и инструменталната народна музика. Докторирал (1992) со темата …
ЏИНЛЕСКИ, Борислав Ѓорѓиев (Тетово, 15. Ⅷ 1921 – Скопје, 4. Ⅵ 2001) – ветеринар, унив. проф. Докторирал на В. ф. во Сараево (1965). Редовен професор на Земјоделскиот факултет во Скопје. Има објавено 159 научни и стручни трудови, два учебника, една скрипта, практикум и учебник за средни училишта. 17 …
ЏИПУНОВА, Емилија (Велес, 30. И 1935) – балерина и балетски критичар. Го завршува Балетското училиште во Скопје, во класата на Ѓ. Македонски и Н. Кирсанова, напоредно со гимназијата. Апсолвира на Филолошкиот факултет во Скопје. Член е на Бале-тот при МНТ (1949–1974). Како солистка се истакнува со својата танцувалност …
ЏОЛЕВА, Виолета (Скопје, 16. Ⅶ 1951) – режисер. Дипломирала на Театарската академија во Белград (1974). Била член на Радиодрамата (1958–1969); режисер во МРТ Скопје (1974–1976); режисер во Камерниот театар во Сараево (1976–1992); слободен уметник (1992–1994); од 1994 г. е драматург и режисер на МРТ.
ЏОНОВ, Борис (Богданци, 1. ⅩⅠⅠ 1913 – Струмица, 25. Ⅴ 1943) – културно-национален деец и литературен творец. Поради воените состојби, уште како тригодишен со родителите е префрлен во Гевгелија, каде што останува до по завршувањето на Првата светска војна. Во 1926 г., како унијат, е испратен на школување …
ЏОНОВ, Илија Борисов (Штип, 24. Ⅺ 1943) – невропсихијатар, редовен проф. на Мед. ф., вработен на Нервната клиника (1969). Мед. ф. завршил во Скопје (1967), специјалистички испит во 1973 г., а докторирал во Белград (1982) од областа на невромускулните болести. Основач е на Лабораторијата за хистолошки испитувања на …
ЏУВАЛЕКОВСКИ, Илија (Прилеп, 20. ⅩⅠⅠ 1915 – Скопје, 18. Џ Илија Џувалековски 2004) – театарски и филмски актер, професор на ФДУ во Скопје. Еден од втемелувачите на македонскиот современ театар. Во втората половина на 1944 г. е испратен во Москва за да ги води емисиите на македонски јазик …
ЏУДОТО ВО МАКЕДОНИЈА – нова спортска дисциплина. Организирано започнало да се практикува по заслуга на Коста Икономовски (од 1962). Џудо клубови биле основани во Скопје, Битола, Велес, Прилеп и др. Бил формиран Џудо одбор (1966), па Џудо сојуз на Македонија (1972), потоа преименуван во Федерација (2002). Прво републичко …
ЏУНДЕВА Марибор, во состав: Димче Соколовски, Т. Лазаров, Сејдо Теофиловски и Атанас Кајчевски. Била формирана Републичка (1968), а потоа и Западна и Источна сојузна лига (1969), во која се натпреварувал ЏК „Вардар“ од Скопје. Џудо федерацијата на Македонија била примена во Европската џудо унија (1994) и во Меѓународната …
ЏУНДЕВА, Љупка (Скопје, 11. Ⅶ 1934) – драмска и филмска актерка. Завршила Државна театарска школа и станала член на Драмата на МНТ од 1951 г., каде што останала с“ до пензионирањето (1990). Успешно реализирала и монодрами. УЛОГ: Анка („Г-ѓа министерка“), Ана („Ревизор“), Евдокија („Време за пеење“), Ирина („Матурска …
ЏУНОВ, Ристо (с. Ваташа, Кавадаречко, 1. Ⅳ 1919 – Скопје, 23. Ⅱ 2005) – економист, национален деец, првоборец, еден од организаторите на НОБ во Тиквешијата, државник, општественик и дипломат. Завршил гимназија во Горњи Милановац и Крагуевац (Србија), а студирал на Белградскиот универзитет, каде што бил активист на Културно-просветното …
ЏУНОВ, Тодор (с. Ваташа, Тиквешко, 11. Ⅹ 1931) – универзитетски професор, правник. Основно училиште завршил во родното место, а средно во Битола (1948). Завршил Новинарско-дипломатска висока школа во Белград (1950–1952). Дипломирал на Правниот факултет во Скопје (1954). Магистрирал на Универзитетот „Мак Гил“ во Монтреал (1961). Тодор Џунов Докторирал …
ЏУРА ЗУРЛА – дувачки музички инструмент од типот обоа, со дво јазична писка. Има персиско-арапско потекло и е најмал од фамилијата зурли (250– 280 мм). Најчесто се употребувал во Гевгелиско и Гостиварско. Таа ја свири главната мелодија, а е придружена од средната зурла јарамкаба, која бордунира. Има ос- …
