АБАЗИ, Неџат (Абази Неџхат)(с. Колибари, Кичевско, 1948) – педагог и унив. професор. Основно и средно училиште завршил во Кичево, учителска школа во Скопје и Филозофски факултет (Група за педагогија) во Приштина. Магистрирал на тема „Развојот на албанските училишта во Македонија (1945–1958)” на Приштинскиот универзитет, а докторирал на Универзитетот …
АБАЗИ, Рефет (Тетово, 17. Ⅰ 1964) – актер и педагог. Дипломирал на Факултетот за драмски уметности (1989). Член на Албанската драма (1989-1999). Од 1999 г. доцент на ФДУ во Скопје, каде што ја води класата актери на албански јазик. Улоги: Екарт (БаРефет Абазиал”); Едгар („Крал Лир”); Марк Ален …
АБАЈОВ, Ахарон (ⅩⅤⅠ в.) – рабин во Скопје. Во 70-тите години од ⅩⅤⅠ в. служел во синагогата „Бет Јаков”. При донесувањето решенија во рабинскиот суд активно соработувал со прочуениот солунски рабин шмуел де Медина. Во 1596 г., во Солун ја објавил книгата „шемен ха-мор”. ЛИТ.: Зени Лебл, Плима …
АБАЏИЕВ, Ѓорѓи (Дојран, 7. Ⅹ 1910 – Скопје, 2. Ⅷ 1963) – раскажувач, романсиер, историограф, публицист и сценарист. Од петтата година на животот емигрант во Софија. Средно образование завршува во Горна Џумаја (Благоевград). Студира на Правниот факултет во Софија, каде што зема активно учество во организациите на прогресивната …
АБАЏИЕВА – ДИМИТРОВА, Соња (Софија, 20. Ⅴ 1941) – историчарка на уметноста, значајна за истражувањето и афирмацијата на македонската ликовна уметност и на меѓународен план. Дипломирала на Филозофскиот факултет во Скопје (1965). Била кустос и директор на Музејот на современата уметност, Скопје. Автор е на 15 монографии, …
АБДЕРМАНОВ, Коста (с. Пателе, Леринско, Егејскиот дел на Македонија, 15. Х 1927) – академски вајар. Завршил Академија за ликовни уметности во Белград (1954). Член е на ДЛУМ. Излагал на повеќе групни и ревијални изложби. Автор е на неколку бисти на народни херои и првоборци и коавтор на Споменикот …
АБДИ, Фаик (Скопје, 2. Ⅲ 1937) – стопанственик и политички деец. Завршил средно образование, а потоа работел како советник во секторот за економика и план во Фабриката за хартија „Комуна” во Скопје. Бил одборник во Собранието на Скопје и пратеник во Собранието на СРМ (1969–1974) и на РМ …
АБДУЛ АЗИС (Истанбул, 9. Ⅱ 1830 – Истанбул, 4. Ⅵ 1876) – триесет и втори османлиски султан, кој владеел и во Македонија (27. Ⅴ 1861 – 1. Ⅶ 1876). Ги продолжил реформите во Империјата, земал големи заеми и давал концесии за изградба на железнички линии. Во негово време, …
АБДУЛ МЕЏИД Ⅰ (Истанбул, 23. Ⅳ 1823 – Истанбул, 25. Ⅵ 1861) – триесет и први османлиски султан, познат како „Гази”. Владеел и во Македонија (3. Ⅶ 1839 – 25. Ⅴ 1861). Го издал прочуениот државно-правен акт Хатишериф (3. XI 1839), наречен уште и Ѓулхански хатишериф, со кој …
АБДУЛ ХАМИД Ⅰ (Истанбул, 20. Ⅲ 1725 – Истанбул, 17. Ⅳ 1789) – дваесет и седми османлиски султан што владеел и во Македонија (21. Ⅰ 1774 – 7. Ⅳ 1789). Пред и за време на неговото владеење османлиската држава била во внатрешна криза, продлабочена со поразите во војните …
АБДУЛ ХАМИД Ⅱ (Истанбул, 21. IX 1842 – Истанбул, 10. Ⅱ 1918) – триесет и трети османлиски султан, што владеел (31. Ⅷ 1876 – 27. Ⅳ 1909) и во Македонија. На почетокот од владеењето го издал првиот османлиски устав (23. Ⅻ 1876), формирал дводомен парламент и вовел реформи …
АБДУЛАХ, Авни (Авни Абдуллах) (Урошевац, 1948) – раскажувач, есеист, преведувач (од турски). Дипломирал на Педагошката академија во Скопје. Новинар во Редакцијата „Бирлик” при НИП „Нова Македонија” во Скопје, бил лектор, новинар и кратко време уредник на сп. „Сеслер”. Литературните трудови му се објавени во весникот „Бирлик” и „Тан”, …
АБДУЛИ, Рамиз М. (Рамиз М. Абдѕли) (с. Лојане, Кумановско, 1. Ⅱ 1944) – историчар, редовен професор на Државниот универзитет во Тетово. Основно училиште завршил во родното село, Учителска школа во Скопје и дипломирал на Филозофскиот факултет (Група историја) во Скопје (1969). Магистрирал на тема „Прешево во НОБ 1941-1945” …
АБДУРАМАНИ, Адем (псевдоним: Адем Гајтани) (Подуево, Косово, СР Југославија, 21. Ⅶ 1935 – Скопје, 19. Ⅲ 1982) – поет, новинар и преведувач. В. Гајтани, Адем. С. Мл. Дино Абдураманов
АБДУРАМАНОВ, Дино Кљусев (Дине Дирманчов) (с. Пателе, Леринско, втора половина на ⅩⅠⅩ в. – с. П’теле, 2. Ⅵ 1902) – комита на ТМОРО и народен јунак. Како член на ТМОРО од 1896 г., бил во илегалство, а од 1901 г. комита во четата на војводата Марко Лерински (Г. …
АБДУРАХМАН-АБДУШ, Хусеин (Скопје, 2. Ⅱ 1921 – Скопје, 4. XI 2001) – дипломец на првата генерација на Државната театарска школа, драмски режисер и актер, основач и прв директор на Театарот на народностите во Скопје. Учесник во НОБ од 1941 г., борец во Првиот партизански одред. Осуден на смрт, …
АБДУРАХМАН-ПАшА (втора половина на ⅩⅤⅠⅠⅠ в. – Цариград, 1843) – османлиски феудалец од албанско потекло што го управувал Тетовскиот пашалак. Бил син на Реџеп-паша Тетовски и Милјана од Гнилане. Заедно со браќата, управувал и со пошироката об-ласт од Призрен до Штип. За лична заштита ја доградил тврдината на …
АБЕДИНОСКИ, Мустафа (с. Заграчани, Охридско, 1922) – работник, првоборец и политички деец. Бил учесник во НОБ (од 1942). По Ослободувањето бил секретар, потоа претседател на Општинскиот народен одбор во родното село, претседател на Околиската контролна комисија во Охрид и народен пратеник во Собранието на НРМ (1957). С. Мл.
АБИС ХАМИТ, Бедри (Скопје, 5. Ⅴ 1905‡?) – функционер на Исламската верска заедница на СРМ. Дипломирал на Теолошкиот факултет „Лијазхер” во Каиро. Пред Втората светска војна бил професор по арапски јазик во Скопје и член на Улек Меџлијата за Македонија, Косово, Санџак и Црна Гора. По Ослободувањето бил …
АБЈАНИЌ, Драган (Куманово, 7. Ⅴ 1953 – Скопје, 15. Ⅲ 1999) – видео и телевизиски автор. Го унапредува телевизискиот израз во Република Македонија и внесува иновации во телевизуелниот јазик. Еден од првите и најзначајни македонски видеоавтори. Видеодела: „Потоа”; „Процесија”; „Вевчани”; „Ена”; „… и бело”. Коавторство: „Кокино”; „НЕП”; „Сабвеј”; …
АБРАВАНЕЛ, Хаим (Пирот, Србија 25. Ⅻ 1896 – Израел, 1986) – спец. интернист, Евреин. Мед. фак. завршил во 1926 г. Специјализирал интерна медицина, а потоа работел приватно, како интернист во Скопје. Во 1945 г. бил упатен на работа во Интерното одделение на Битолската болница, со кое раководел (како …
АБРАШЕВИЌ , Коста (Охрид, 20. Ⅴ / 11. Ⅵ 1879 – шабац, 20. Ⅰ 1898) –„прв пролетерски „АБРАШЕВИЌ” А „Абрашевиќ”, машки хор (Битола, 1933), со диригентот Калипсо Налча поет” во Србија, борец за „работното човештво”. Завршува Ⅲ одделение грчко училиште во Охрид, а по одењето на семејството на …
АБРАШЕВИЌ – МАшКИ ХОР, БИТОЛА (1933–1940) – основан во Битола (1933) од Здружените работнички синдикати на Кралството Југославија. Неговата цел била здружување на работничката класа за борба против тогашниот капиталистички режим. Прв диригент на овој хор била Калипсо Налча, дипломиран пијанист на Музичката академија во Атина. Во почетокот …
АБРАШЕВИЌ – РАБОТНИЧКА КУЛТУРНО-УМЕТНИЧКА ГРУПА, КУМАНОВО (1927– 1940) – првото основачко собрание го одржува на 15. Ⅰ 1928 г., иако идејата за нејзино формирање во Куманово потекнува од 1927 година. Според документацијата, во почеткот постоеле само две секции: Мешан хор и Мал оркестар. Политичката клима во Куманово често …
АБРАШЕВИЌ РАБОТНИЧКА КУЛТУРНО-УМЕТНИЧКА ГРУПА, КУМАНОВО Прочитај »
АБРАШЕВИЌ -РАБОТНИЧКА КУЛТУРНО-УМЕТНИЧКА ГРУПА, ПРИЛЕП (1934–1939) – основана во 1934 г. од младинци, припадници на СКОЈ. Имало неколку секции: Мешан хор, Оркестар од усни хармоники, Драмска и Рецитаторска секција и Дувачки оркестар. Раководител на Хорската секција и на оркестрите бил Аспарух Корубиновски (19101972); со Драмската секција раководел Киро …
АБРАШЕВИЌРАБОТНИЧКА КУЛТУРНО-УМЕТНИЧКА ГРУПА, ПРИЛЕП Прочитај »
АБУЛАФИЈА, Јаков (ⅩⅤⅠⅠ в.) – рабин во Скопје. Служел во скопската синагога „Бет Јаков” (1680) во исто време со рабинот Јицхак Јихја. Поседувале дел од списите на шабтаистот пророкот Натан од Газа, кој при своето пропатување низ Македонија одненадеж умрел во Скопје, каде што бил погребан. ЛИТ.: Зени …
АВГУСТ ГАЈ ЈУЛИЈ ЦЕЗАР ОКТАВИЈАН (64 г. пр. н.е. – 14 г. н.е.) – римски император (27 г. пр. н.е. – 14 г. н.е.), внук на Јулиј Цезар и негов наследник. Со Антониј и со Лепид го основал Вториот триумвират (43), а по битката кај Акциј (31) станал …
АВДОВИЌ, Алија (с. Синѓелиќ, Скопско, 1912 – логор Бањица, септември 1941) – комунистички деец. Завршил основно училиште во родното село и медреса во Скопје, каде што се вклучил во прогресивното младинско движење. Како студент на Филозофскиот факултет во Скопје и припадник на прогресивното студентско движење, бил прогонуван од …
АВЗИУ, Сервет (с. Мала Речица, Тетовско, 1. Ⅹ 1946) – политички деец, новинар и стопанственик. Завршил Земјоделско-шумарски факултет во Скопје (1969). Бил член и секретар за земјоделство во Извршниот совет на Собранието на Општината Тетово и директор на Центарот за унапредување на индивидуалното земјоделство во Тетово. Извесно време …
АВИЈАЦИЈА ВО ЗЕМЈОДЕЛСТВОТО – Кај нас зачетоците датираат од 1962 г., кога се користеле два авиона од марката „Чмелак”, сопственост на РО „Агрохемизација” – Скопје. Приватната авиокомпанија „БОНИЕР” формирана како друштво за авиоуслуги (1996). Во текот на 2004 компанијата располагала со 13 авиони од типот АН-2 и со …
АВРАМИЈ, Месапса (ⅩⅤⅠⅠ в.) – охридски архиепископ (1629– 1634). На 6 март 1631 г. добил грамота од Светиот архиерејски синод на Охридската црква да собира милостина. Престојувал во Венеција и во Рим, а преку Франција, Холандија, Англија, стасал во Русија. Од царот Михаил Теодорович и патријархот Филарет Никетич …
АВРАМОВ, Васил (с. Осој, Дебарско, 1812 – 1903) – градител и резбар од родот Филиповци од с. Осој. Тој е син на Аврам Дичов, кој соработувал со Петре Филипович Гарката и со Димитар Станишев во изведбата на иконостасите во Бигорскиот манастир и во Скопје. Нема попрецизни податоци за …
АВРАМОВ, Крсто (с. Тресонче, 1866 – Скопје, 1939) – зограф, син на Аврам Дичов од с. Тресонче. Учел од својот татко и работел со него до 1890 г. Од малкуте податоци за неговата активност се знае за црквите „Св. Вознесение” во с. Извор и „Св. Троица” во с. …
АВРАМОВ, Никола Јаковчев (с. Слатина, Охридско, 1880 – Русе, 1939) – охридски селски војвода, учесник во Илинденското востание. Со своја чета (од с. Слатина) учествувал во нападот на османлискиот гарнизон во селото Сирула, Охридско (борбите на Сирулски Рид од 20. Ⅶ 1903 г.). Во текот на Балканските војни …
АВРАМОВ, Никола Јаковчев (с. Слатина, Охридско, 1880 – Русе, 1939) – охридски селски војвода, учесник во Илинденското востание. Со своја чета (од с. Слатина) учествувал во нападот на османлискиот гарнизон во селото Сирула, Охридско (борбите на Сирулски Рид од 20. Ⅶ 1903 г.). Во текот на Балканските војни …
АВРАМОВ, Стефан (Чирпан, Бугарија, 1884 – Софија, 28. IX 1953) – публицист, историчар и активист на македонското револуционерно движење. Завршил гимназија и учителствувал во Охрид и Битола (1903–1907). Од 1902 г. се вклучил во ТМОРО. Учествувал во борбите со српската пропаганда во Азот (Велешко) и во Порече. По …
АВРАМОВ, Филип (с. Осој, Дебарско, 1814 – 1900) – градител и резбар од родот Филиповци од с. Осој. Тој е син на Аврам Дичов и заедно со својот брат Васил Аврамов и со синовите изработувал тавани, долапи и врати во многу домови, конаци и манастири во Македонија и …
АВРАМОВА, Борка (Тетово, 9. Ⅹ 1924 – Загреб, 25. Ⅲ 1993) – скулпторка. Дипломирала на Академијата за ликовна уметност во Загреб (1953). До 1960 г. дејствувала во Скопје, каде што во 1954 г. имала самостојна изложба, прва на македонски скулптор. Изложила портрети со етнографски обележја, но со модерна …
АВРАМОВСКИ, Димитар Пандилов (с. Тресонче, 1. Ⅲ 1899 – Скопје, 26. Ⅶ 1963) – сликар, еден од најзначајните основоположници на македонската модерна уметност и најеминентен претставник на импресионизмот. Потекнувал од позната зографска фамилија. Дипломирал (1924) на Државната художествена академија во Софија (Бугарија). Од Д. П. Аврамовски, Жетварки, масло …
АВРАМОВСКИ, Драгутин Гуте (Куманово, 11. Ⅲ 1931 – Скопје, 12. IX 1986) – сликар, графичар, сценограф, професор на Факултетот за ликовна уметност во Скопје. Дипломирал на Академијата за применета уметност во Загреб (1955). Имал ретроспективна изложба во Скопје (Музеј на современата уметност, 2002). Гуте Оставил значаен белег во …
АВРАМОВСКИ, Ристо (с. Селце, Струшко, 20. Ⅷ 1943 – Скопје, 8. Ⅶ 2007) – композитор. Композиција учел во Скопје (Властимир Николовски) и во Белград (Енрико Јосиф). Еден од најистакнатите македонски композитори во последните три децении. Автор е на над сто дела од сите музички жанрови. Пишувал и филмска …
АВРАМОСКИ, Петар (с. Ташмаруништа, Струшко, 11. Ⅶ 1945) – градежен техничар, историчар, музеолог, поет и публицист. Основно училиште завршил во родното село и во с. Лабуништа (Струшко), а Средно техничко училиште (Градежен отсек) во Струга (1964), по што работел како градежен техничар. Дипломирал на Филозофскиот факултет (Група историја) …
АВСТРАЛИСКО-МАКЕДОНСКИ ВРСКИ И ОДНОСИ .– се воспоставуваат со почетокот на иселувањето на Македонци во Австралија (крајот на ⅩⅠⅩ в.). Во Мелбурн се формира огранок на МПО (1936), во Перт прво македонско културно здружение „Единство” (1939), мрежа македонски организации (1941–1946), се одржува конференција за нивно обединување во Македонскоавстралиски народен …
АВСТРИСКО МАКЕДОНСКИ АВСТРОУНГАРСКО И МАКЕДОНСКИ ВРСКИ И ОДНОСИ . – политички, стопански и културни врски и односи низ минатото. Пред крајот на ⅩⅤⅠ в. архиепископите на Охридската архиепископија воспоставиле политички врски со Австрија за да ја придобијат за ослободување на христијаните од власта на Османлиската Империја. Со таква …
АВСТРИСКО МАКЕДОНСКИ АВСТРОУНГАРСКО И МАКЕДОНСКИ ВРСКИ И ОДНОСИ Прочитај »
АВСТРИСКО-ОСМАНЛИСКИТЕ ВОЈНИ И МАКЕДОНИЈА ВО ( – ⅩⅧ век во времето на војната од 1683 г. на сојузот „Света лига”, јужното крило на австриската војска кон крајот на септември 1689 г. продрело во северниот дел на Македонија, каде што избувнало востание предводено од мартолозбашијата Карпош со околу 3.000 …
АВСТРОУНГАРСКОРУСКА ТАЈНА КОНВЕНЦИЈА (Будимпешта, 3/15. Ⅰ 1877) – меѓудржавен договор за балканското владеење на Османлиската Империја. Со неа било договорено во случај на војна на Русија против Османлиската Империја и територијални промени Австро-Унгарија да ја окупира Босна и Херцеговина, а Русија да ја окупира Бесарабија. На Балканот се …
АВТОБУСКИ ПРЕТПРИЈАТИЈА И АВТОБУСКИ СТАНИЦИ. Првото претпријатие за јавен превоз го формирале браќата Поповиќ од Скопје (1925), а подоцна во Битола е формирано претпријатието „Југ“ (1932). На 2. Ⅻ 1944 г.
