Архиви: Енциклопедија

ТЕНИИ (Цестода)– сплескани паразитски црви. Полово зрели единки се среќаваат во цревата на ’рбетниците, а младите индивидуи живеат во телесната празнина на многу без’рбетници и ’рбетници. Имаат тело со цврста и дебела кутикула и редуциран систем за варење. Групата опфаќа над 3.800 видови. Во Македонија се познати 10 видови. Најпозната е кучешката тенија (Дипѕлидиум цанинум… Continue reading ТЕНИИ

ТЕНИЈА, СВИНСКА. (Таениа солиум Л.) – сплескан паразитски црв. Се среќава во цревата на ’рбетниците. Името го добила според својот последен домаќин – свињата. Долга е 3–8 м. Возрасната единка живее во цревата на човекот додека ларвениот стадиум се одвива во мускулите на свињата. Заразеното месо, ако не е добро термички обработено (бобинките не се… Continue reading ТЕНИЈА, СВИНСКА

ТЕОДОР И АНГЕЛ (ок. 180/85 – по 1253) – епирски владетел и солунски цар (1214–1230). Енергичен и амбициозен владетел, си поставил цел да го освои Цари-град и да ја обнови Византија. Ги поразил Латините во албанските клисури (1217), го освоил Солун (1224). За цар бил крунисан од охридскиот архиепископ Димитриј Хоматијан. Македонија претставувала централна област… Continue reading ТЕОДОР И АНГЕЛ

ТЕОДОСИЕВСКИ, Душан Тодоров (Куманово, 17. Ⅴ 1922 – Скопје, 14. ⅩⅠⅠ 2002) – спец. педијатар, редовен проф. на Мед. ф. (од 1976). Бил учесник во НОБ (1944). Студии по медицина завршил во Белград (1949). Специјализирал педијатрија во Белград и Скопје и специјалистичкиот испит го положил во 1954 г. Хабилитирал на тема „Ревматичната болест во детството“… Continue reading ТЕОДОСИЕВСКИ, Душан Тодоров

ТЕОДОСИЕВСКИ, Стево (Кочани, 16. Ⅳ 1924 – Скопје,9.Ⅳ 1997) – композитор на песни во народен дух, естраден уметник, музички педагог и хуманист. Бил учесник во НОБ, а по демобилизирањето бил член (хармоникаш) во Народниот оркестар на Радио Скопје. Подоцна го основал својот Ансамбл „Теодосиевски“ Стево Теодосиевски (1953). Автор е на околу 100 песни и на… Continue reading ТЕОДОСИЕВСКИ, Стево

ТЕОДОСИЈА СКОПСКИ (световното име: Васил Гологанов)(с. Трлис, Серско, 7. И 1846 – Софија, 1. Ⅱ 1926) – духовник, црковно-национален деец, митрополит скопски, борец за обновување на Охридската архиепископија, црковен писател, академик. По школувањето во ќелијното училиште во родниот крај, завршува грчка гимназија во Серес и се замонашува во серскиот манастир „Св. Јован Претеча“ (1862), потоа… Continue reading ТЕОДОСИЈА СКОПСКИ

ТЕОФАН И – гревенски митрополит (првата половина на 1676) и охридски архиепископ (втората половина на 1676). Од јеромонах (до 1676), со итрина станал митрополит и во истата година и архиепископ. По претставката за неканонски избор од седум фанариотски архијереи и костурски градски првенци Грци, на чело со костурскиот митрополит Давид и велможата Константин Евпрагиоти Кунопаки,… Continue reading ТЕОФАН И

ТЕОФИЛ ТИВЕРИОПОЛСКИ, св. (Струмица, Ⅷ в.) – македонски иконозаштитник. УШТЕ како дете го изучувал Светото писмо, ги напуштил родителите и се замонашил кај отец Стефан. При монашењето не го променил крстеното име и останал да се вика Теофил. Познат бил по неговата заштита на иконите од иконоборството. Се празнува на 23 октомври. ЛИТ.: Александар Донски,… Continue reading ТЕОФИЛ ТИВЕРИОПОЛСКИ, св

ТЕОФИЛАКТ ОХРИДСКИ (Еврип на островот Евбеја,Ⅺ–ⅩⅠⅠ в.) – византиски црковен деец, филозоф, книжевник и охридски архиепископ. Бил ученик на познатиот византиски филозоф Михаил Псел. Архиепископ охридски бил 15-тина години, но по судир со охриѓани бил принуден да си даде оставка и заминал во Солун. Како книжевник, најголеми траги оставил како егзегет, толкувајќи ги старозаветните книги,… Continue reading ТЕОФИЛАКТ ОХРИДСКИ

ТЕПЛОВ, Владимир Александрович – руски проучувач на Македонија, автор на неколку одделни книги на македонска тема: „Материјали за статистиката на Бугарија, Тракија и Македонија, со приложени карти на распоредот на етничките групи според вероисповедта“ (С.-Петербург, 1877); „Грчко-бугарското црковно прашање“ (С.-Петербург, 1889) и „Турските реформи во врска со прашањето за Македонија и Стара Србија“ (С.-Петербург, 1903).… Continue reading ТЕПЛОВ, Владимир Александрович

ТЕРЗИЕВ, Апостол Петков (с. Бојмица, Гевгелиско, 6. Ⅴ 1869 – с. Крушари, Ениџевардарско, 2. Ⅷ 1911) – учесник во Илинденското востание, војвода наречен „Ениџевардарско сонце“. Стапил во МРО (1897), бил комита во првата чета на ТМОРО во Солунскиот револуционерен округ, војвода, учесник во вооружените борби пред, во и по Илинденското востание. Се прославил и во… Continue reading ТЕРЗИЕВ, Апостол Петков

ТЕРИТОРИЈАЛНА ОДБРАНА НА НРМ / СРМ – систем на воена и административно-управна организација наменета за заштита на државната територија во мирно и во воено време и за извршување на други задачи од значење за националната одбрана, најширок облик на организирање на општеството за водење војна. Основни задачи на ТО се: да организира и води непосредна… Continue reading ТЕРИТОРИЈАЛНА ОДБРАНА НА НРМ / СРМ

ТЕРМИТИ (Исоптера)– инсекти со средна големина, слични на мравките. Најчесто се белузлаво обоени, по што се нарекуваат бели мравки. Живеат во заедници составени од различен број единки кај кои постои поделба на работа-Термити та. Живеат вземи. Градат цврсти населби составени од земја и секрет. Се хранат со сува дрвна материја. Се одликуваат со голема плодност.… Continue reading ТЕРМИТИ

ТЕРМИЦА – средновековно утврдување во Струмичко во времето на Самуиловото Царство. Ја освоил византискиот војсководец Давид Аријанит (1015). Се лоцира на ок.16км југоисточно од Струмица, над селото Банско, каде што и денес се наоѓаат остатоци од тврдината, како и остатоци од стара бања. ЛИТ.: Иоаннис Сцѕлитзае Сѕнопсис Хисториарум, рец. И. Тхурн, Берлин, 1973, 354. К.… Continue reading ТЕРМИЦА

ТЕРЦИЕРЕН ПЕРИОД – траел околу 63 млн. години (65 & 2±0,2 млн.г.). Во Македонија е претставен со палеогенски и неогенски седиментни и вулкански карпи. Палеогенот е широко развиен со еоценско-олигоценски седиментни маси со дебелина до 3.500 м во Тиквешката и Овчеполската Котлина, а со помали маси во Делчевската Котлина и во Валандовско и Гевгелиско. Во… Continue reading ТЕРЦИЕРЕН ПЕРИОД

ТЕРЦИЈАРНИ РЕЛИКТИ ВО ФЛОРАТА НА Република Македонија– еволутивно стари растителни видови што претставуваат остатоци од флората што се развивала во времето на терцијарот (в. реликти во флората на РМ). Вл. М.

ТЕСАЛОНИКА (Ⅳ–Ⅲ в. ст. е.) – ќерка на Филип Ⅱ, полусестра на Александар Ⅲ Македонски, сопруга на кралот на Македонија Касандар (316). Во нејзина чест Касандар новооснованиот град на Термајскиот Залив го нарекол Тесалоника. ЛИТ.: Ф. Папазоглу, Историја на хеленистичкиот период, Скопје, 1995; Историја на македонскиот народ,1, Скопје, 2005. А. шук.

ТЕТОВО – град во северозападниот дел на Република Македонијасо 52.915 ж. (2002 г.). Се простира во Долни Полог, на допирот на Полошката Рамнина и југоисточните падини на шар Планина, од двете страни на р. Пена на надморска висина помеѓу 470 и 540 м. Зафаќа површина од 1.120 ха. Со соседните градови Скопје и Гостивар е… Continue reading ТЕТОВО

ТЕТОВСКИ ПАШИ (ⅩⅤⅠⅠⅠ / ⅩⅠⅩ в.) – османлиски феудалци од албанско семејство што во ⅩⅤⅠⅠⅠ и почетокот на ⅩⅠⅩ век владееле во северниот и средишниот дел од Македонија. Почетокот на нивното владеење е поврзано со името на Хасан, син на католичкиот конвертит Ѓорѓе Бита, кој во средината на ⅩⅤⅠⅠ в. дошол во Тетово од Северна… Continue reading ТЕТОВСКИ ПАШИ

ТЕТРАРХИЈА (969–976) – четиривластие, заедничко владеење на четворицата браќа комитопули Давид, Мојсеј, Арон и Самуил, синови на комесот Никола. Била востановена кога комитопулите ја отфрлиле бугарската врховна власт и започнале да владеат самостојно во Преспанско-охридската област (969), а завршила со смртта на Давид, кој бил убиен помеѓу Костур и Преспа (976). ЛИТ.: С. Антолјак, Самуиловата… Continue reading ТЕТРАРХИЈА

ТЕТРЕБИ (Тетрао) – род релативно големи птици од фамилијата тетреби (Тетраонидае), од кои во Македонија се среќаваат два вида: голем тетреб (Тетрао урогаллус) и мал или лирест тетреб (Тетрао тетриџ). ЛИТ.: Бирдс ин Еуропе: популатион естиматес, трендс анд цонсерватион статус, „БирдЛифе Интернатионал Цонсерватион Сериес“, 12, Цамбридге, 2004; Ц. Харрисон, Ан Атлас оф тхе Бирдс оф… Continue reading ТЕТРЕБИ

ТЕЌЕ НА ЗЕЈНЕЛ АБЕДИНПАША (Охрид, 1590) – верски активен објект во џамијата на Зејнел Абедин-паша. Му припаѓа на халветискиот дервишки ред. Во кругот на џамијата се наоѓа турбето на Мухамед Хајати, основачот на редот во Охрид, изградено во почетокот на ⅩⅤⅠⅠⅠ в. ЛИТ.: Аѕверди Екрем Хакки, Аврупа’да Османлџ Мимарџ Есерлери. Ѕугославѕа, ллл цилд, 3. китаб,… Continue reading ТЕЌЕ НА ЗЕЈНЕЛ АБЕДИНПАША

ТЕЌЕ СЕРСЕМ АЛИ-БАБА (Тетово, изградено меѓу 1538–1548) – верски објект, споменик на културата. Познато е како Арабати баба теќе, подигнато од Серсем Али баба, припадник на дервишката секта бекташи. Претставува комплекс од повеќе објекти: џамија, турбиња, објекти за живеење, семахане (место за молитва на дервишите), шадрван и др. Кон крајот на ⅩⅤⅠⅠⅠ в. тетовскиот паша… Continue reading ТЕЌЕ СЕРСЕМ АЛИ-БАБА

ТЕУТАЈ (Теутаос) – пајонски владетел, познат по една сребрена монета пронајдена на локалитетот Маркова Кула, кај селото Корешница, Демиркаписко. На монетата е претставен бик што стои надесно на аверсот и кантарос во вдлабен квадрат и испишан текст ТЕЅТАО(С) на реверсот. Едни ав-тори ја датираат во втората половина наV в. пр.н.е.,а други во првите децении на… Continue reading ТЕУТАЈ