Архиви: Енциклопедија

ЦЕНТАР ЖУПА – населба во Дебарско. Се наоѓа на западните падини на планината Стогово, на надморска височина од околу 800 м. Преку локален пат е поврзана со Дебар. Има 800 ж., од кои 714, според статистиката, се регистрирани како Турци и 80 Македонци, сите со македонски како мајчин јазик. Значаен број од населението се наоѓаат… Continue reading ЦЕНТАР ЖУПА

ЦЕНТАР ЗА ИСПИТУВАЊЕ И КОНТРОЛА НА ЛЕКОВИТЕ – единица на Фарм. ф. што врши наставно-научна и апликативна дејност во областа на испитувањето и контролата на лековите, по овластување од Министерството за здравство. Во ноември 2006 добива сертификат за акредитација од Институтот за акредитација на РМ, за потврда дека се исполнети барањата на стандардот МКСЕНИСО/ИЕЦ 17… Continue reading ЦЕНТАР ЗА ИСПИТУВАЊЕ И КОНТРОЛА НА ЛЕКОВИТЕ

ЦЕНТАР ЗА ПРИМЕНА НА РАДИОИЗОТОПИ ВО НАУКАТА И СТОПАНСТВОТО – СКОПЈЕ – формиран е во 1964 г. за потребите на науката и стопанството и функционира до 2003 г. кога паѓа во стечај. Во лабораториите имало опрема за спектроскопија и за следење на радиолошката состојба на околината, во значителен дел обезбедена од Меѓународната агенција за атомска… Continue reading ЦЕНТАР ЗА ПРИМЕНА НА РАДИОИЗОТОПИ ВО НАУКАТА И СТОПАНСТВОТО

ЦЕНТРАЛЕН ДЕПОЗИТАР ЗА ХАРТИИ ОД ВРЕДНОСТ, АД СКОПЈЕ – институција на пазарот на капитал, која врши две главни активности: (1) регистрација на сопственоста на хартиите од вредност и (2) порамнување, т.е. размена на хартии од вредност и пари, врз основа на склучените трансакции со хартии од вредност. Централниот депозитар за хартии од вредност (ЦДХВ) е… Continue reading ЦЕНТРАЛЕН ДЕПОЗИТАР ЗА ХАРТИИ ОД ВРЕДНОСТ, АД СКОПЈЕ

ЦЕНТРАЛЕН МАКЕДОНСКИ СИЛОГОС (Атина, 1902). Формиран од браќата Теохарис и Маврудис Геројанис. Развил пропагандна дејност за претставување на грчките гледишта за состојбите во Македонија, особено во времето и по Илинденското востание; организирал и испраќал чети во Македонија. Од 1905 г. го издавал весникот „Александар Велики“. Заедно со неколку други здруженија, се обединил во Панмакедонскиот силогос… Continue reading ЦЕНТРАЛЕН МАКЕДОНСКИ СИЛОГОС

ЦЕНТРАЛИЗАМ (1893–) – идеологија и систем за организирање на дејствувањето на МРО и за уредување на проектираната независна македонска држава. Идејно осмислен и вграден во Уставот (1896) и применет во практичното револуционерно дејствување на МРО, при организирањето на „Крушевската Република“ (1903) и во Уставот и уставното уредување на македонската држава – НР/СР/ РМ. Централизмот на… Continue reading ЦЕНТРАЛИЗАМ

ЦЕР – село северозападно од Крушево, со повеќе маалски црквички: „Св. Спас“ (ⅩⅤⅠⅠ в.), „Мицево Црквиче“, „Св. Петка Црквиште“ (сите од доцниот среден век) и „Св. Никола“ (ⅩⅠⅩ в.). Селото Цер, Крушевско ЛИТ.: Т. Смиљаниђ, Кичевија. Насеља и порекло становништва, СКА/СЕЗ, ЛИ, Београд, 1935, 480. М. М.

ЦЕРМАНОВИЌ-КУЗМАНОВИЌ, Александрина (1928 – 2001) – професорка по класична археологија на Филоз. фак. во Белград. Многу нејзини студии од античкиот период на Балканот, почнувајќи од оние за проблемите на Требенишката култура, како и за многуте некрополи, градови и натписи, за стаклото, керамиката и накитот, а особено за култовите од римско време се актуелни и за… Continue reading ЦЕРМАНОВИЌ-КУЗМАНОВИЌ, Александрина

ЦИГАНСКИ ГРОБИШТА (с. Радолишта) – некропола и ранохристијанска базилика на 0,5 км источно од селото, 5 км западно од Струга, во близина на трасата на Виа Егнатиа. На овој локалитет во 1957, 1959, 1976 и 1980 г. целосно била откриена трикорабна ранохристијанска базилика, при што во првите години на истражувањата се откриени петнаесет, а потоа… Continue reading ЦИГАНСКИ ГРОБИШТА

ЦИГАНСКИ РИД (Кочани) – средновековна некропола сместена на возвишение над Кочанска Река, североисточно од центарот на градот. Ископувањата се изведени во 1971 и 1974 г. Зачуваните гробови се камени цисти конструирани од делкани плочи. Откриениот накит – единствениот гробен инвентар – припаѓа на вообичаената продукција за широка употреба од Ⅺ–ⅩⅤⅠⅠⅠ в. ЛИТ.: Е. Манева, Средновековен… Continue reading ЦИГАНСКИ РИД

ЦИЈАНОТОКСИНИ – голема група токсини продуцирани од сино-зелените алги (Цѕанопхѕта) поделени на: циклични пептиди, кои се главно хепатотоксични (пример: микроцистини и нодуларини), алкалоиди со големо невротоксично дејство (пример: анатоксина и сакситоксини), циклични гванидински алкалоиди, кои ја спречуваат синтезата на протеините (пример: цилиндроспермопсин), липополисахариди што предизвикуваат инфламаторни процеси (најчесто се нарекуваат ЛПС токсини) и дерматотоксични алкалоиди… Continue reading ЦИЈАНОТОКСИНИ

ЦИКЛЕВ, Глигор (с. Горни Стибол, ПробиШтипско, ? – ќустендил, 1941) – војвода на ВМРО. По Првата светска војна со својата чета го ограбувал населението во источниот Вардарски дел на Македонија. Во 1922 г. ја напуштил ВМРО и се приклучил кон МФРО. Во 1923 г. преминал во Вардарскиот дел на Македонија и соработувал со властите на… Continue reading ЦИКЛЕВ, Глигор

ЦИКОРИЈА (Цицхориум интѕбус) – едногодишно растение од фам. Астерацеае што се одгледува главно заради листовите богати со витамин С, бета-каротин и минерални материии. Се консумира како свежа салата. Интензивен вегетативен раст има при температура на 16–20оС. Се одгледува претеж-Цикорија но со расадување, но и со директна сеидба. Има два сортни типа: лиснати и главичести. Д.… Continue reading ЦИКОРИЈА

ЦИОНИСТИЧКИ ОРГАНИЗАЦИИ ВО МАКЕДОНИЈА (Битола, 1923) – првата младинска еврејска организација од Македонија што се зачленила во СЖОУ би-ла организацијата „Хатехија“ од Битола (ноем. 1923). По неа во текот на една година се зачлениле сите други еврејски младински здруженија. ЛИТ.: Ѓорѓи Цолев Димовски, Битолските Евреи, Битола, 1993; Марк Цохен, Ласт Центурѕ оф а Сепхардиц Цоммунитѕ.… Continue reading ЦИОНИСТИЧКИ ОРГАНИЗАЦИИ ВО МАКЕДОНИЈА

ЦИПОКРИЛЦИ (Хѕменоптера) – инсекти со два пара ципести крилја со карактеристична нерватура, по што го добиле името. Имаат устен апарат што е приспособен за лижење. Постојат два вида Ципокрилец ларви, според кои се разликуваат два подреда: растителни оси (Сѕмпхѕта), имаат ларви со развиени ножиња и оси боцкалки (Апоцрита), чии ларви се црвовидни, без нозе. Сите… Continue reading ЦИПОКРИЛЦИ

ЦИХУН, Генадиј Апанасавич (ГенадзÏ Апанасавич ЦÎхун) (Кунцовчина, Гродненско, Белорусија, 30. Х 1936) – белоруски славист-лингвист и македонист, унив. професор, академик, член на МАНУ надвор од работниот состав (од 2009). По завршувањето на средното училиште во Гродно, дипломирал на Катедрата за словенска филологија на Ленинградскиот државен универзитет (1953– 1958), каде што станал аспирант (1959–1960) и стажант… Continue reading ЦИХУН, Генадиј Апанасавич

ЦИЦАЧИ (Маммалиа) – класа топлокрвни животни од поттипот ’рбетници (Вертебрата), чиј основен белег е присуството на млечни жлезди (од 2 до 12) и крзнена покривка, која секундарно може да биде редуцирана кај некои видови, како што се китовите, кои се целосно без влакна. Кожата е богата со жлезди, кои имаат различна функција. Системот за дигестија… Continue reading ЦИЦАЧИ

ЦОНЕВ, Ѓоре (Радовиш, 31. И 1955) – дипломиран инженер по физика и астроном. Тој е долгогодишен раководител на единствениот Планетариум во Република Македонијаво рамките на Младинскиот културен центар – Скопје (1980-) и раководител на истражувачките проекти „Астрономија на македонскиот народ“ (1982-), „Археоастрономска анализа на Мегалитската опсерваторија Кокино и другите локалитети во Република Македонија“ (2002-), „Археоастрономска… Continue reading ЦОНЕВ, Ѓоре

ЦРВ, ДОЖДОВЕН. (Лумбрицус террестрис Л.) – малучетинест црв. Должината на телото достигнува до 30 цм. Живее во подлабоките слоеви од тревници и обработливи почви, правејќи подземни ходници. Се храни со органски материи, преработувајќи ја земјата; значаен е за аерација и подобрување на почвата. Распространет е Дождовен црв во Северна и во Средна Европа. Кај нас… Continue reading ЦРВ, ДОЖДОВЕН

ЦРВЕН КРСТ НА Република Македонија– доброволна, масовна, самостојна, невладина, непартиска и независна хуманитарна организација на граѓаните на РМ. Основната цел на Црвениот крст на Република Македонијае подобрувањето на животот на ранливите лица, изложени на најголем ризик на живеење, со минимална социјална и економска сигурност и човечко достоинство, без дискриминација по националност, раса, пол, вера, јазик,… Continue reading ЦРВЕН КРСТ НА РМ

„ЦРВЕНА ЅВЕЗДА“ (лето 1942 – октомври 1943) – весник, орган на Македонската ослободителна организација (МОО) за Воденскиот округ. Тоа е прв весник на македонски јазик (воденски дијалект, но со грчка азбука) во Егејскиот дел на Македонија. Го уредувал Вангел Ајановски-Оче, а насловната страница ја илустрирал Гркот Андреас Андроникас. Бил умножуван на шапирограф на илегалната техника… Continue reading ЦРВЕНА ЅВЕЗДА

ЦРВЕНА ЛИСТА НА ГАБИ – опфаќа 76 видови ретки и загрозени макромицети во РМ. Составена е од проф. д-р Митко Караделев од Институтот за биологија при ПМФ во Скопје и публикувана во домашни и во меѓународни списанија во 2000 г. Како критериуми за категоризација на загрозеноста на видовите се земени следниве фактори: (1) посебно редок… Continue reading ЦРВЕНА ЛИСТА НА ГАБИ

ЦРВЕНКОВСКИ, Бранко (Сараево, 12. Ⅹ 1962) – трет по ред претседател на самостојна и суверена Република Македонија (2004–2009). Гимназија и Електротехнички факултет завршил во Скопје (1987). Работел во РО „Семос“, како раководител на сектор. Избран за член на ЦК на СКМ (1986) и за член на Претседателството на СКМ – ПДП (1990). Станува претседател на… Continue reading ЦРВЕНКОВСКИ, Бранко

ЦРВЕНКОВСКИ, Крсте Трајков (псевд. Стево, Јанко, Богумилски) (Прилеп, 16. Ⅶ 1921 – Скопје, 21. Ⅶ 2001) – припадник на комунистичкото, младинското и студентското движење, партиски и државен раководител. УШТЕ како гимназијалец политички дејствувал во Прилеп и потоа во Скопје. Во 1935 г. бил член на СКОЈ, потоа на КПЈ и на Месниот партиски комитет во… Continue reading ЦРВЕНКОВСКИ, Крсте Трајков