ЦРНОРИЗЕЦ (ЧЕРНОРИЗЕЦ) ХРАБАР (втората половина на Ⅸ в. – првата половина на Ⅹ в.) – истакнат средновековен писател од кирилометодиевскиот период. Автор е на едно од најзначајните старословенски дела „О писменех“ („За буквите“). Во својата литературна творба дава исклучително важни податоци за создавањето на словенското писмо, неговата предисторија, чинот на создавањето и неговото ширење меѓу словенските народи. Во ова уникално литературно дело се посочува, меѓу другото, и годината на создавањето на словенското писмо – 6363 г. од создавањето на светот, т.е. 863 г. (ако се пресметува според Александриската ера), односно 855 г. (ако се пресметува според Византиската ера). Творбата на Црноризец Храбар претставува апологија на Кириловата азбука, нејзина одбрана од нападите на тријазичниците и нивните поддржувачи. Страница од апологијата „О писменех“ (За буквите) од Црноризец Храбар Во науката долго време се спори околу тоа кој е Црноризец Храбар и која азбука ја брани во својата апологија – глаголицата или кирилицата. Искажани се претпоставки дека тој живее и работи во Солун, дека потекнува од Моравија, дека неговото име претставува псевдоним на истакната средновековна личност (Климент Охридски, кнезот Симеон, Наум Охридски, Јоан Егзарх) итн. што се однесува за тоа која азбука ја брани во својата апологија – глаголицата или кирилицата, се чини дека најубедливо е мислењето на чешкиот теолог и медиевист В. Ткадлчик, кој смета дека Ц. Храбар ја брани глаголицата од тенденциите во бугарската престолнина да се употребува грчкото писмо наместо Кириловата глаголска азбука. Тој претпоставува дека кирилицата се појавува по пишувањето на Храбровата апологија, како компромис помеѓу спротиставените мислења на Црноризец Храбар и кнезот Симеон. Тоа најверојатно се случило пред Преславскиот собор (893), по кој Наум доаѓа во Охрид како замена на и официјално ракоположениот за епископ Климент. Имајќи ги предвид овие настани, не е исклучено под псевдонимот Црноризец Храбар да се крие имено личноста на св. Наум Охридски, кој поради одбраната на Кириловата глаголска азбука и судирот по ова прашање со бугарскиот кнез Симеон и блиските нему аристократи, бил протеран од бугарската престолнина. Во досегашните истражувања се откриени над 100 преписи од делото на Црноризец Храбар „За буквите“. Најстариот препис е зачуван во Лаврентиевиот зборник (1348) што се наоѓал во светогорскиот манастир „Св. Павле“, од каде што е однесен во Русија (сега во Руската национална библиотека во С.-Петербург). ЛИТ.: А. Достал, Лес оригинес де л’апологие славе пар Цхрабр, „Бѕзантинославица“, 24, 1963, 236–246; Б. Стипчевиќ, Марцанска варијанта „Сказанија о словесех“ Црнорисца Храбра, „Слово“, 14, 1964, 52–58; Н. Ткадлцик, Ле моине Цхрабр ет л’оригине де л’ецритуре славе, „Бѕзантинославица“, 25, 1964, 75–92; К. М. Куев, +ерноризец Храбљр, Софиџ, 1967; Б. Конески, За Храбровата апологија и за зборот боукар6 во неа, „Студиа палеословеница“, Праха, 1971, 357-377; В. Мошин, Још о Храбру, славенским азбукама и азбучним молитвама, „Слово“, 23, 1973, 5–73; А. Джамбелука–Коссова, +ерноризец Храбљр. О писменехњ, Софиџ, 1980; С. Б. Бернштејн, Западнославџнкие (моравские) Ìлементѕ в сказаниџ „О писњменах“ +ерноризца Храбра, „Македонски јазик“, 32-33, 1982, 43-48; Д. Петканова, +ерноризец Храбљр, Софиџ, 1984; Х. Поленаковиќ, Избрани дела, И. Во мугрите на словенската писменост, Скопје, 1988, 311-316; П. Хр. Илиевски, Појава и развој на писмото. Со посебен осврт кон почетоците на словенската писменост, Скопје, 2001, 34-37; Г. Зиффер, Анцора инторно алле фонти цхрабриане, зб.: Словенско средновековно наслеѓе. Зборник посвеќен професору Ѓорѓу Трифуновиќу, Београд, 2001, 707–710; Ц. Цанев, „За буквите“. Нови аспекти. шумен, 2002. Ѓ. П. Ат.