СТОБИ (Στο′βοι, Стоби) – градска населба од античко време на утоката на Еригон (Црна Река) во Аџиос (Вардар). На ова место се вкрстувале и двете важни патнички рути на Балканот (Тесалоника–Сирмиум, Хераклеја Линкестис–Стоби–Пауталија–Сердика). Стоби од мало пајонско населено место во хеленистичкиот, а особено во римскиот период, прерас-Панорама на локалитетот Стоби нал во економски и културен центар. Локалитетот е убициран од Ј. на првиот век пр.н.е. (42–43 г.) на-ко ¹ Στοβαι′ων πο ′λις. Популацијаселбата добива статус на оппидум та се состоела од домицилно насеод почетокот на ⅩⅩ в., па с“ до де-Г. Хахн (1850) и Л. Хеузеѕ (1860), а цивиум Романорум (Плиниус Сецун-ление, римски граѓани, население неска континуирано се истражу-дус, Хисториа Натуралис, Ⅳ, 10, 34). дојдено од териториите на Мала ва. Првиот помен во пишаните из-Околу средината на И в., бил про-Азија и до Ⅳ в. во градот постоевори е кај римскиот историчар мовиран во муниципиум што ре-ла еврејска заедница. Религиозни-Тит Ливиј во 197 г. пр.н.е. (Аб урбе зултирало со зголемување на бро-от живот на градот е посведочен цондита либри, ЏЏЏИИИ, 19, 3; ЏЏЏИЏ, јот на жителите, па урбаното јад-со епиграфски споменици и ста53, 15; ЏЛ, 21, 1). Според археоро на градот започнало да се ши-туи со претстави на божества (Аслошкиот материјал, пронајден ри од централното градско под-клепиј, Хигеија, Телесфор, Арте-под неколкуте градби во централрачје кон југ и запад, а граѓаните мида Лохија, Афродита, Аполон ното градско подрачје, С. добил имале право на иус италицум – при-Клариос Јупитер Либератор и градска урбанизација во хеленисвилегиран статус и даночни при-др.). Најрепрезентативен спометичкото време (Ⅲ&Ⅱ в.). Населбавилегии (Дигест, Л. 15.8.8) и припа-ник од овој период е римскиот Тета во овој период се наоѓала на сеѓале на племињата Аемилиа и Тро-атар, иако во периодот од И в. н.е. верниот крај на речната тераса на ментина. Статусот на Стоби во до почетокот Ⅳ в. н.е. спаѓаат ресвиокот на Вардар и стариот раранг на муниципиум е посведочен чиси сите позначајни објекти какавец на Еригон и зафаќала просна бакарните монети ковани во ко: Цаса Романа, Термите, растор од 3 ха, а јужно од неа се просопствената ковница во периодот кошните куќи–палати, еврејската тегала некрополата. Со доаѓањеод Веспазијан (69–79) до Елага-Синагога. Во втората половина то на Римјаните С. припаѓал на бал (218–222) и на три епиграф-на Ⅲ в. н.е. населбата веројатно четвртата мерида и бил центар за ски споменици посветени на кул-не била поштедена од готското извоз на сол од Дарданија во Ма-тот на императорот. Освен овие навлегување. Во Ⅳ в. градот стакедонија (Тити Ливии, Аб урбе цондита статутарни називи, во епиграф-нал епископско седиште, а од кралибри, ЏЛВ, 29, 13), а од средината ските споменици се појавува и ка-јот на Ⅴ до почетокот на Ⅵ в. бил Мозаикот во крстилницата во Стоби Мозаикот во Полихармовата палата, Куќа на псалмите, Стоби Мермерна глава од статуа на египетскиот владетел на подземјето Серапис, Стоби главен град на провинцијата Мацедониа Сецунда. Во овој период (388) градот го посетил и императорот Теодосиј И, кој издал два едикта (Цодеџ Тхеодосианус ⅩⅤⅠ. 4. 2, ⅩⅤⅠ. 5. 15). Во крајот на Ⅳ в. бил нападнат и од Визиготите, предводени од Аларих, додека околу 440 г. и од Атила. Последната инвазија е во 479 г. н.е., кога низ градот поминуваат трупите на Готите предводени од Теодорих. Во Ⅳ в. територијата на градот била делумно редуцирана и бил изграден внатрешниот одбранбен ѕид (врз темелите на постара рим-ска палата), поради варварските напади и поплавите на Црна Река. Централното градско подрачје било на највисоката тераса на градот, каде што била Епископска базилика и полукружниот плоштад, а тогаш биле изградени и другите ранохристијански базилки и профани градби (видливи денес). Двете главни улици (Виа Принципалис Супериор и Виа Принципалис Инфериор) биле трасирани според географската диспозиција на тере-Планината Стогово нот, а неколкуте помали улици ги пресекувале главните рути на местата, каде што се наоѓале палатите и јавните објекти. Како епископски центар, во историските извори се спомнуваат неколку епископи од Стоби: Будиос (учесник на Екуменскиот собор во Никеја во 325), Никола (учесник на Четвртиот екуменски собор, Халкедон), Иоаннес (Константинопол, 680) и Маргаритус (Труло, 692) и Евстатиј и Филип (ктитори на Епископската базилика). Градот егзистирал до крајот на Ⅵ в. Во средновековниот период се спомнува победата на Василиј Ⅱ (1014) над воената посада во Стоби, а дел од градот служел како некропола за блиската словенска населба. ЛИТ.: Ј. Г. вон Хахн, Реисе вон Белград нацх Салоник, Њиен, 1861, 175-236; Ф. Папазоглоу, Лес Виллес де Мацéдоине à л’епољуе ромаине, БЦХ, Супл. 14, Атхенес, 1988, 313–323; Е. Кит-зингер, Сурвеѕ оф тхе еарлѕ Цхристиан Тоњн оф Стоби, ДОП, 3, Њасхингтон, 1946, 81–161; Студиес оф тхе Антиљуитес оф Стоби, И-Ⅲ, Београд-Титов Велес, 1973–1981; В. Р. Андерсон-Стојановиц, Стоби. Тхе Хелленистиц анд Роман Поттерѕ, Принцетон, 1992; П. Јосифовски, Римската монетарница во Стоби, Скопје, 2001; Ј. Микулчиќ, Стоби: антички град, Скопје, 2003. А. В.-М.