ЦАНЕВ, Благој (Свети Николе, 8. Ⅷ 1937) – композитор. Првиот дипломец (1970) на штотуку основаната Висока музичка школа (подоцна ФМУ), каде што подоцна дипломира и на Одделот по композиција (Вл. Николовски, 1979). Работи како професор во Средното музичко училиште, а потоа и на ФМУ. Неговиот опус бележи дела …
ЦАНЕВ, Борјан (Скопје, 1. Ⅺ 1973) – диригент. Во 1997 г. дипломирал диригирање на Факултетот за музичка уметност во Скопје (проф. Ф. Муратовски), магистри- Ц рал на Софиската музичка академија, и специјализирал на Кралскиот колеџ во Лондон. Од 1993 г. е ангажиран како постојан диригент во Македонската филхармонија, …
ЦАНОСКИ, Фијат (Струга, 2. Х 1960) – бизнисмен, политичар. Завршил Економски факултет и магистрирал по политички науки во Скопје. Основач и сопственик на Универзитетот ФОН во Скопје со одделение во Струга, а од учебната 2009/10 г. и дисперзирани одделенија во Струмица и Гостивар, како и на 5-та приватна …
ЦАРА, Дервиш (Дервисх Цара) (с. Палчиште, Тетовско, кон почетокот на ⅩⅠⅩ в. – Солунски затвор, по 1844) – управник на Џеладинбег во Гостивар и водач на востание на албанското население против османлиската власт (ноември 1843 – 26. Ⅴ 1844). Востанието избило како резултат на бавните и недоволни реформи …
ЦАРЕВИ КУЛИ (СТРУМИЦА) – тврдина на доминантен рид над остатоците на античкиот и средновековен град. Масивните тврдински ѕидови го окружуваат рамното плато, дополнително зајакнати со ѕид од полесно пристапната северна страна. На јужната страна се наоѓала порта заштитена со две кули и јаз преминуван со подвижен мост. На …
ЦАРИГРАДСКА КОНФЕРЕНЦИЈА (Цариград, 23. ⅩⅠⅠ 1876 – 20. И 1877) – конференција на претставниците на европските Големи сили Велика Британија, Франција, Германија, Австро-Унгарија, Италија, Русија и Османлиската Империја, посветена на кризата во Турција. Конференцијата усвоила реформи во балканските владенија и бил усвоен Проект на органски правилник за формирање …
ЦАРИГРАДСКА ПАТРИЈАРШИЈА – вселенска православна црква, прва во диптихот на помесните православни цркви, со седиште во Цариград. На Четвртиот вселенски собор (451) се спомнува Константинополската архиепископија, која прераснала во патријаршија во времето на патријархот Акакиј (472–488). Патријархот Јо-ван Ⅱ Кападокиски (518–520) се прогласил за „вселенски“ или „екуменски“. Цариградските …
ЦАРКЊАС, Никодим (с. Сжботско, Егејскиот дел на Македонија, 1942) – архимандрит, национален деец. Дипломирал на Теолошкиот факултет во Атина (1987). Поради македонската национална дејност повеќе пати бил апсен, а леринскиот владика го расчинил (1981). Наредната година бил примен во служба во Митрополијата во Кукуш (1982), а потоа кукушкиот …
ЦАРФАТИ, Аврахам бен шломо Тревис (Скопје, 1470 – Сафед, ?) – скопски рабин. Во Скопје дошол во 1505 г. и извесно време бил рабин. Од Скопје заминал на служба во Цариград. Во Венеција ја отпечатил својата книга „Биркат Аврахам“ (1552). Животот го завршил во Сафед во Галилеја. ЛИТ.: …
ЦАРЧЕВ, Миле Костов (Струмица, 16. Ⅶ 1948) – спец. по детска и превентивна стоматологија, проф. на Ст. ф. Докторирал во 1989 г. Публикувал 105 статии. Учествувал во изведбата на научни проекти. Бил претседател на Стоматолошката комора на Македонија и продекан на Ст. ф. Е. М. Ѓорѓи Цаца
ЦАЦА, Ѓорѓи Јанков (Битола, 15. Ⅸ 1920 – Скопје, 14. Х 2006) – правник, државник, универзитетски професор. Основно и средно образование завршил во родниот град. Дипломирал на Правниот факултет во Белград, каде што ја одбранил и докторската теза „Уставноста и законитоста во СФРЈ и улогата на уставните судови …
ЦВЕКЛО (Бета вулгарис вар. рубра.) – двегодишно растение. Првата година формира надебелен корен и лисна розета, а во втората гене ративни органи. Се одгледува заради надебелениот корен, кој се консумира готвен или во преработки. Содржи: минерални материи (Фе, К, Зн),Цвекло Мн, јаглени хидрати (12–14%), аминокиселини, и бетанини. Се …
ЦВЕТАНОВ, Владимир Стефанов (Скопје, 28. Ⅷ 1935) – спец. Владимир Цветанов по медицина на трудот (1967), алерголог и клинички имунолог (1984), редовен проф. на Мед. ф. Медицинските студии ги завршил во Скопје (1961), магистрирал во Загреб (1970), а докторирал во Скопје (1979). Супспецијалист по алергологија и пулмологија (1993). …
ЦВЕТКОВ, Љубомир (Охрид, 1938) – технолог, унив. професор. Дипломирал на Технолошкиот факултет на Универзитетот во Загреб (1962), магистрирал и потоа докторирал (1979) на Технолошкометалуршкиот факултет во Скопје, каде што е вработен од 1970 г., а како редовен професор од 1988 г. Бил декан на Технолошко-металуршкиот факултет во Скопје …
ЦВЕТКОВ, Парашкев (Плевен, Бугарија, 20. Ⅴ 1875 – с. Могила, Парашкев Цветков Битолско, 8. Ⅴ 1903) – гимназиски професор по музика и војвода на ТМОРО. Дипломирал на конзерваториум во Русија и бил професор по музика во родниот град, а потоа во Битолската класична гимназија (1902/3) и домашен учител …
ЦВЕТКОВИЌ, Бранко (Будимпешта, 11. Ⅸ 1930 – Скопје, август 1995) – пијанист и педагог. Дипломирал на Музичката академија во Љубљана (П. шивиц), а специјализирал на Академијата „Санта Чечилија“ во Рим (К. Цеки, 1967). Основач на Катедрата по пијано на ФМУ во Скопје, каде што долги години работел како …
ЦВЕТКОВИЌ, Нада Богданова (Нови Сланкамен, Војводина, 7. Ⅸ 1934) – спец. по болести на устата и забите, проф. на Ст. ф. Докторирала во Белград (1981). Научниот интерес $ е насочен кон испитување на нивото на ензимите кај разни патолошки состојби на забната пулпа. Публикувала 50 статии. Е. М. …
ЦВЕТКОВСКА, Маја (Скопје, 1947) – технолог, унив. професор. Дипломирала (1972) и докторирала (1982) на Технолошко-металуршкиот факултет во Скопје, а магистрирала на Технолошкиот факултет во Загреб (1975). Била на студиски престои во Европа и во САД. На Технолошко-металуршкиот факултет во Скопје е од 1975 г., а како редовен професор …
ЦВЕТКОВСКА, Надежда (Скопје, 6. ⅩⅠⅠ 1948) – историчар, научен советник и редовен професор во Институтот за национална историја во Скопје. Дипломирала на Филозофскиот факултет (Група историја), магистрирала со темата „Политичката активност на македонската емиграција во Бугарија од 1918 до 1929 година“ (1986) и докторирала со темата „Граѓанските партии …
ЦВЕТКОВСКИ, Александар (Скопје, 25. Ⅴ 1935) – илустратор, дизајнер, сликар, графичар, значаен во формирањето на визуелната култура и нарација кај најмладите, унив. професор. Дипломирал на Академијата за ликовни уметности во Љубљана (1961). Работел како илустратор и уредник во издавачката куќа „Детска радост“. Ос-новач на сп. за деца „Росица“. …
ЦВЕТКОВСКИ, Живко (с. Дејловце, Кумановско, 16. Ⅱ 1948) – лингвист, македонист, професор на Катедрата за македонски јазик и јужнословенски јазици на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ во Скопје. Дипломирал на Филозофскиот факултет во Скопје, на Групата за македонски јазик и книжевност (1970). Магистрирал („Допусните реченици во македонскиот јазик“, Скопје, …
ЦВЕТКОСКИ предавач (1982), доцент (1989), вонреден (1993) и редовен пофесор (1998) по предметите морфологија на македонскиот јазик и современ македонски јазик. Бил продекан на Филолошкиот факултет во Скопје, шеф на Катедрата за македонски јазик и јужнословенски јазици, претседател на Редакцискиот одбор на „Годишниот зборник на Филолошкиот факултет“. Член …
ЦВЕТКОСКИ, Бранко (с. Слатино, Охридско, 21. Ⅵ 1954) – поет, литературен критичар, есеист, преведувач, новинар, издавач. Повеќе години ја водел културната рубрика на в. „Нова Македонија“. Бил главен уредник во издавачката куќа „Култура“, редактор на литературното списание „Стремеж“ од Прилеп, директор-сопственик на издавачката куќа „Макавеј“ во Скопје. БИБЛ.: …
ЦВЕЌАРСТВОТО ВО РМ. Организирано се развива од седумдесттите години на ⅩⅩ в., во заштите
ЦВИИЌ, Јован (Лозница, Србија, 12. Ⅹ 1865 – Белград, 16. И 1927) – српски географ, унив. професор, академик. Основно образование завршил во Лозница, а гимназија во Белград. Дипломирал на Групата за географија на Високата школа во Белград (1888). Една година работел како професор во Втората белградска гимназија, потоа …
ЦВРСТ КОМУНАЛЕН СМЕТ – градовите и селата се дефинираат како урбани и рурални екосистеми, кои се одликуваат со промет на материи и енергија неопходни за исхрана на граѓаните и за производството. По нивното искористување не се добиваат само производи, туку и отпадоци што се исфрлаат во животната средина. …
ЦЕКИЌ, Душан (псевд. Лешак) (Лесковац, 28. Ⅱ 1878 – Скопје, 5. И 1939) – социјалистички деец. Во 1909 г. ја основал и бил секретар на скопската Социјалдемократска организација. Во 1910 г. учествувал на Првата социјалистичка конференција во Белград. Во 1919 г. е областен секретар на КПЈ за Македонија, …
ЦЕКОВ, Јордан (Дане) Денков – (Куманово, 15. Ⅶ 1921) – комунистички деец, првоборец, воен командант и артилериски полковник на ЈНА, општественик и публицист. Бил член на СКОЈ (1938), а по Априлската војна учествувал во прибирањето оружје и муниција (12. Ⅹ 1941) за вооружување на Козјачкиот и Карадачкиот НОПО …
ЦЕЛАКОСКИ, Наум Китев (с. Мешеишта, Охридско, 24. ⅩⅠⅠ 1937) – математичар, ред. проф. (1984) на Машинскиот факултет. Дипломирал (1960) на ПМФ, магистрирал (1970) во Белград и бил (1971/72) на специјализација во САД. Докторирал (1977) на Факултетот за математика со одбрана на дисертацијата „Прилог кон теоријата на алгебарските структури …
ЦЕМЕНТАРНИЦА „УСЈЕ“ – СКОПЈЕ – индустрија за произ
ЦЕНЕВСКИ Цементарницата „Усје“, Скопје водство на цемент и производи од цемент и друго. Проектирана, градена и пуштена во работа во 1950тите години. Лоцирана е во индустриската зона и е наречена според некогашното село Усје. Цементот се добива со мешање на измелен клинкер и гипс. Клинкерот е производ што …
ЦЕНЕВСКИ, Кирил (Крива Паланка, 28. И 1943) – филмски режисер и сценарист. Студирал на Архитектонско-градежниот факултет во Скопје. Со киноаматеризам се занимава уште од студентските денови. Првпат на игран филм професионално е ангажиран како асистент на режисерот Љубиша Георгиевски во филмот „Цената на градот“ (1970). Го режира филмот …
ЦЕНТАР ЖУПА – населба во Дебарско. Се наоѓа на западните падини на планината Стогово, на надморска височина од околу 800 м. Преку локален пат е поврзана со Дебар. Има 800 ж., од кои 714, според статистиката, се регистрирани како Турци и 80 Македонци, сите со македонски како мајчин …
ЦЕНТАР ЗА ИСПИТУВАЊЕ И КОНТРОЛА НА ЛЕКОВИТЕ – единица на Фарм. ф. што врши наставно-научна и апликативна дејност во областа на испитувањето и контролата на лековите, по овластување од Министерството за здравство. Во ноември 2006 добива сертификат за акредитација од Институтот за акредитација на РМ, за потврда дека …
ЦЕНТАР ЗА ПРИМЕНА НА РАДИОИЗОТОПИ ВО НАУКАТА И СТОПАНСТВОТО – СКОПЈЕ – формиран е во 1964 г. за потребите на науката и стопанството и функционира до 2003 г. кога паѓа во стечај. Во лабораториите имало опрема за спектроскопија и за следење на радиолошката состојба на околината, во значителен …
ЦЕНТАР ЗА ПРИМЕНА НА РАДИОИЗОТОПИ ВО НАУКАТА И СТОПАНСТВОТО Прочитај »
ЦЕНТРАЛЕН ДЕПОЗИТАР ЗА ХАРТИИ ОД ВРЕДНОСТ, АД СКОПЈЕ – институција на пазарот на капитал, која врши две главни активности: (1) регистрација на сопственоста на хартиите од вредност и (2) порамнување, т.е. размена на хартии од вредност и пари, врз основа на склучените трансакции со хартии од вредност. Централниот …
ЦЕНТРАЛЕН ДЕПОЗИТАР ЗА ХАРТИИ ОД ВРЕДНОСТ, АД СКОПЈЕ Прочитај »
ЦЕНТРАЛЕН МАКЕДОНСКИ СИЛОГОС (Атина, 1902). Формиран од браќата Теохарис и Маврудис Геројанис. Развил пропагандна дејност за претставување на грчките гледишта за состојбите во Македонија, особено во времето и по Илинденското востание; организирал и испраќал чети во Македонија. Од 1905 г. го издавал весникот „Александар Велики“. Заедно со неколку …
ЦЕНТРАЛИЗАМ (1893–) – идеологија и систем за организирање на дејствувањето на МРО и за уредување на проектираната независна македонска држава. Идејно осмислен и вграден во Уставот (1896) и применет во практичното револуционерно дејствување на МРО, при организирањето на „Крушевската Република“ (1903) и во Уставот и уставното уредување на …
ЦЕПЕНКОВ, Марко Костов (Прилеп, 1829 – Софија, 1920) – најголемиот и најзначаен собирач на македонски народни умотворби, етнограф, поет и писател. На училиште одел само една година, а потоа татко му го дал на занает. Подоцна во Струга уште една година учел грчко училиште. Сам се образувал читајќи …
ЦЕРМАНОВИЌ-КУЗМАНОВИЌ, Александрина (1928 – 2001) – професорка по класична археологија на Филоз. фак. во Белград. Многу нејзини студии од античкиот период на Балканот, почнувајќи од оние за проблемите на Требенишката култура, како и за многуте некрополи, градови и натписи, за стаклото, керамиката и накитот, а особено за култовите …
ЦИГАНСКИ ентирани з–и со мали девијации. И постарите и помладите гробови се конструирани на сличен начин. Тоа се правоаголни јами оградени со камења, особено во деловите околу главата, но со по некој камен и вдолж другите страни. Гробовите од постариот стратум со-држат керамички садови и накит од културната …
ЦИГАНСКИ ГРОБИШТА (с. Радолишта) – некропола и ранохристијанска базилика на 0,5 км источно од селото, 5 км западно од Струга, во близина на трасата на Виа Егнатиа. На овој локалитет во 1957, 1959, 1976 и 1980 г. целосно била откриена трикорабна ранохристијанска базилика, при што во првите години …
ЦИГАНСКИ РИД (Кочани) – средновековна некропола сместена на возвишение над Кочанска Река, североисточно од центарот на градот. Ископувањата се изведени во 1971 и 1974 г. Зачуваните гробови се камени цисти конструирани од делкани плочи. Откриениот накит – единствениот гробен инвентар – припаѓа на вообичаената продукција за широка употреба …
ЦИЈАНОТОКСИНИ – голема група токсини продуцирани од сино-зелените алги (Цѕанопхѕта) поделени на: циклични пептиди, кои се главно хепатотоксични (пример: микроцистини и нодуларини), алкалоиди со големо невротоксично дејство (пример: анатоксина и сакситоксини), циклични гванидински алкалоиди, кои ја спречуваат синтезата на протеините (пример: цилиндроспермопсин), липополисахариди што предизвикуваат инфламаторни процеси (најчесто …
ЦИКЛЕВ, Глигор (с. Горни Стибол, ПробиШтипско, ? – ќустендил, 1941) – војвода на ВМРО. По Првата светска војна со својата чета го ограбувал населението во источниот Вардарски дел на Македонија. Во 1922 г. ја напуштил ВМРО и се приклучил кон МФРО. Во 1923 г. преминал во Вардарскиот дел …
ЦИКОРИЈА (Цицхориум интѕбус) – едногодишно растение од фам. Астерацеае што се одгледува главно заради листовите богати со витамин С, бета-каротин и минерални материии. Се консумира како свежа салата. Интензивен вегетативен раст има при температура на 16–20оС. Се од гледува претеж-Цикорија но со расадување, но и со директна сеидба. …
ЦИОНИСТИЧКИ ОРГАНИЗАЦИИ ВО МАКЕДОНИЈА (Битола, 1923) – првата младинска еврејска организација од Македонија што се зачленила во СЖОУ би-ла организацијата „Хатехија“ од Битола (ноем. 1923). По неа во текот на една година се зачлениле сите други еврејски младински здруженија. ЛИТ.: Ѓорѓи Цолев Димовски, Битолските Евреи, Битола, 1993; Марк …
