РАБОТНИЧКИ УНИВЕРЗИТЕТ „КОЧО РАЦИН“ – Скопје – водечка установа за образование на возрасните во РМ. Основан е по иницијатива на Месниот синдикален совет (19. Ⅵ 1953) со цел да ги задоволува образовните и културните потреби на работните луѓе. Дејноста ја остварувал преку организирање масовни и систематски форми на …
РАБОТНИЧКИ УНИВЕРЗИТЕТИ – воспитно-образовни установи за систематско образование на возрасните. Нивното формирање (педесеттите години на ⅩⅩ в.) првенствено било условено од потребата работните луѓе и граѓаните да добијат општи и стручни знаења, на организиран и систематски начин, заради успешно извршување на производствените и самоуправните задачи. Првите работнички универзитети …
РАБОТНИЧКО ПРОСВЕТНО ДРУШТВО „КЛАСНО ЕДИНСТВО“ (Велес, септември 1908) – асоцијација на учители и занаетчии. Се застапувало за донесување социјално законодавство за заштита на трудот. Ги осудило надворешните пропаганди што дејствувале за разединување на масите и младотурците. ЛИТ.: Работничко и комунистичко движење во Македонија, Скопје, 1970. О. Ив.
РАБОТНИЧКО-ПРОСВЕТНО ДРУШТВО „КЛАСНО СОЗНАНИЕ“ (Битола, 1909) – друштво основано по иницијатива на Васил Главинов и Никола Петров Русински за ширење на социјалистичката пропаганда и за формирање нови работнички друштва. Се залагало за демократизација на Отоманската Империја, за заштита на работниците и за изборни права. ЛИТ.: Работничко и комунистичко …
РАДЕВ, Георги Николов – Ѓорѓи Бродалијата (с. Горно Броди, Серско, 1857 – Асеновград, Бугарија, 15. Ⅱ 1942) – деец и серски војвода на ТМОРО/ВМОРО/ ВМРО. Како овчар, бил јатак на војводите Г. Зимбилев и Стојо Скрижовски, поради што бил апсен од османлиските власти. По излегувањето од затвор бил …
РАДЕВ, Симеон Трајчев (Ресен, 9. И 1879 – Софија, 15. Ⅱ 1967) – истакнат бугарски есеист, историчар, публицист, редактор на периодични весници и списанија, дипломат. Се школувал во Европскиот лицеј во Цариград, а правни студии завршил во швајцарија. Вклучен е во македонското револуционерно движење уште како ученик. Соработувал …
РАДИОДИФУЗИЈА ВО РМ – датира од 1941 г., кога првиот среднобранов предавател е монтиран на локација во Маџари. Македонското радио ја има својата прва емисија во Горно Врановци на 28. ⅩⅠⅠ 1944 г. Првата телевизиска емисија е емитирана на 14. ⅩⅠⅠ 1964 г. Денес МРТВ емитува три телевизиски …
РАДИЧ, Александар (Охрид, 20. ⅩⅠⅠ 1929) – спортски работник, организатор и инструктор во неколку спортови во Охрид и тренер на Александар Радич маратонските пливачи (1960–1967). Завршил Државен институт за физичка култура во Белград (1953). Бил член на ПВД „Охридски бранови“ во Охрид (од 1945). Се натпреварувал во пливање …
РАДИЧЕВСКИ, Науме (Мешеишта, Охридско, 18. Ⅴ 1953) – поет, критичар, есеист, книжевен историчар. Завршил Филолошки факултет. Професор е на Филолошкиот факултет во Скопје. БИБЛ.: Постоење и мотиви, поезија, 1975; Критички интерпретации на младата македонска литература, критики и есеи, 1983; Светол тажен век, поезија, 1984; Контрасти, поезија, 1992; Релации …
РАДОВАНОВИЌ, Воислав (Павлици, 27. И 1894 – 26. Ⅳ 1957) – српски географ. Основно образование завршил во с. Врбоци, а гимназија во Ниш. Диполомирал географија на Универзитетот во Белград (1921), на кој бил избран за асистент (1922) и докторирал (1924). Потоа доаѓа во Скопје, ка- Радовиш де што …
РАДОВИЌ, Живорад (с. Ѓурѓевац, Валево, 5. И 1907 – Белград, 14. Ⅹ 1979) – филозоф, универзитетски професор. Дипломирал на Филозофскиот факултет во Бел-град (1932), каде што и докторирал (1940). На Филозофскиот факултет (Институт за филозофија) во Скопје работел од 1948 до 1951 г. Ги предавал предметите логика и …
РАДОЈЧИЌ, Светозар (Сремски Карловци, Србија, 27. Ⅴ 1909 – Белград, 20. Ⅹ 1978) – водечки српски историчар на уметноста по Втората светска војна. Основач е на Катедрата за историја на уметноста во Белград. Студирал во Љубљана и во Загреб, специјализирал во Виена и во Прага. Близок соработник на …
РАДОМИРОВ ПСАЛТИР (од втората половина на ⅩⅤⅠⅠⅠ в.) – литургиски псалтир со молитви од македонска редакција. Кирилски ракопис пишуван со ситно уставно писмо во централномакедонското подрачје од ѓакот Радомир, според когошто го добил и името. Содржи 172 пергаментни листа (14,5 Ⅹ 10 см). Познат е и под името …
РАДОМИРОВО ЕВАНГЕЛИЕ – кирилско полно изборно евангелие од втората пол. на ⅩⅤⅠⅠⅠ в., 182 л., Загреб, ХАЗУ, сигн. ИИИБ24 (Мих.6). Наречено според записот на главниот писец Радомир, покрај кој во пишувањето учествувале уште три лица. По јазично-ортографските особености се поврзува со Северна Македонија (Кратовската школа). Препишано е од …
РАДОНОВ, Крум (Банско, 8. Ⅲ 1912 – Софија, ?) – учесник во НОД во Пиринскиот дел на Македонија (1941–1944). Завршил педагошко училиште (1931) и учителствувал во Неврокопската околија (1931–1932 и 1935–1938). Член на БКП (од 1934). Студирал во Брно (Чешка) и во Братислава (Словакија, 1939–1941). Бил партизан (22. …
РАДОЊИЌ, Милорад Павлев (Валево, 12. Ⅹ 1902 – Скопје, 14. Ⅱ 1982), математичар, ред. проф. (1965) на шумарскиот факултет во Скопје (предавач од 1949 г.). Дипломирал (1928) на Филозофскиот факултет во Белград, докторирал (1965) на шумарскиот факултет во Белград со темата „Функција растења и њене примене“ и објавил …
РАДОСАВЛЕВИЌ, Добривое (Боби) (Књажевац, Србија, 28. И 1915 – Белград, 4. Ⅳ 1984) – српски комунистички деец, инструктор на ЦК на КПЈ и еден од организаторите на НОАВ во Македо Добривое (Боби) Радосавлевиќ нија, народен херој на Југославија и државник. Како апсолвент по агрономија на Земјоделско-шумарскиот факултет во …
РАДУЛОВ (РАДУЛЕ), Георги (Ѓорѓи) Николов (с. Кремен, Благоевградско, РБ, 29. Ⅸ 1942) – доцент и декан (2001–2005) на Електро-механичкиот факултет на Рударско-геолошкиот универзитет „Св. Иван Рилски“ во Софија, македонски културно-национален деец и историчар. Дипломиран двоен инженер – на Електро-механичкиот факултет на Рударскогеолошкиот универзитет и на Транспортниот факултет на …
РАЗВИГОРОВ, Ипокрит (с. Ново село, Штипско, 1900 – Плачковица, 9. Ⅹ 1927) – член на ВМРО. Во 1922 г. избегал во Бугарија и се вклучил во четата на кочанскиот војвода П. Михајлов. Учествувал во атентатот над генералот Михајло Ковачевиќ во Штип (5 Ⅹ 1927). За да не бидат …
РАЗВИГОРОВ, Михаил (Мише) (Штип, 1873 – Штип, 21. Ⅲ 1907) – учител, револуционер, војвода. Завршил педагошко училиште во ќустендил и во Казанлак. Бил учител во Штип (1895), се вклучил во МРО, бил член на Окружниот комитет во Штип. По Виничката афера (1897) бил осуден на доживотен затвор (заточение …
РАЗВОЈНИТЕ ПРОБЛЕМИ НА ИНДУСТРИЈАТА ВО УСЛОВИ НА ТРАНЗИЦИЈА – проблеми со кои се среќава индустријата во Македонија во услови на трансформација на економскиот систем, т.е. распаѓање на претходниот (самоуправен) и изградба на нов (пазарен) економски систем, како и во услови на изградба на самостојна држава. Од мноштвото проблеми …
РАЗВОЈНИТЕ ПРОБЛЕМИ НА ИНДУСТРИЈАТА ВО УСЛОВИ НА ТРАНЗИЦИЈА Прочитај »
РАЗВОЈОТ НА БАНКАРСТВОТО ВО МАКЕДОНИЈА. Првите никулци на банкарските работи во Македонија се јавуваат во античкиот период, во времето на Филип Македонски (359–336 г. пр.н.е.), кога е воведена златна македонска монета – статер. Со доаѓањето на Римјаните, одделни градови во Македонија имаат право да коват свои монети, во …
РАЗВОЈОТ НА МАЛИТЕ И СРЕДНИТЕ ПРЕТПРИЈАТИЈА ВО РМ – самостојни, независни ентитети, кои вработуваат најмногу до 250 лица (в. Класификација на претпријатијата според големината) и го сочинуваат највиталниот дел на економската структура на секоја економија. Во СРМ, до 1980 г., поради антагонизмот на социјалистичката идеологија кон приватната сопственост, …
РАЗВОЈОТ НА МАЛИТЕ И СРЕДНИТЕ ПРЕТПРИЈАТИЈА ВО РМ Прочитај »
РАЗВОЈОТ НА ОСИГУРУВАЊЕТО ВО РМ. По завршувањето на Втората светска војна имотот на осигурителните друштва од предвоена Југославија беше трансформиран во народен, односно државен имот. Осигурителните друштва што беа конфискувани се спојуваат во Државниот завод за осигурување и реосигурување. Развојот на социјалистичкото осигурување и реосигурување до распадот на …
РАЗВОЈОТ НА СМЕТКОВОДСТВОТО. Од историски аспект набљудувано, развојниот подем на сметководството како систем на евиденција во РМ започнува со донесувањето на Одлуката на АВНОЈ од 1945 г., со која во тогашната СФРЈ е воведено еднообразното книговодство за сите стопански претпријатија. Со специјалниот Закон за еднообразно книговодство од 20. …
РАЗГРАДУВАЊЕ НА ШУМСКАТА ПРОСТИРКА – важен процес што влијае врз интензитетот на кружењето на минералните материи на шумскиот екосистем и врз резервите на шумската простирка. Тоа се одвива под влијание на огромниот број разградувачи што го преставуваат сапрофитниот начин на исхрана. Просечната брзина на разградување во плоскачево–церовиот дабов …
РАЗДОЛОВ, Атанас (Берово, 1872 – Софија, 1931) – истакнат претставник на плејадата македонски анархисти од времето на Илинден. Бездруго, најплодниот македонски бугаројазичен поет, гласноговорник на македонската револуција, спонтан сонувач на апсолутното. Издал, главно во сопствена режија, неколку десетици помали стихозбирки со песни исклучиво на македонска историско-револуционерна тематика. Му …
РАЗЛИЧНИК, АЛШАРСКИ (Центауреа леуцомалла Борнм.) – локален ендемит во флората на РМ од фамилијата Астерацеае (Цомпоситае) (сложеноцветни растенија), опишан од локалитетот Алшар, од познатиот германски ботаничар Јосеф Борнмуллер (1926). Вл. М.
РАЗЛИЧНИК, ГАЛИЧИЧКИ (Центауреа галицицае Мицевски) – локален ендемит во флората на РМ од фамилијата Астерацеае (сложеноцветни растенија). Познат е само за околината на Преспанското Езеро, кај с. Стење. Се развива како хазмофит, во пукнатини на варовнички карпи. Вл. М.
РАЗЛИЧНИК, ГРБАВЕЧКИ (Центауреа грбаваценсис (Рохл.) Стој. & Стеф.) – ендемит во флората на РМ од фамилијата Астерацеае (сложеноцветни растенија). Се развива на варовничка геолошка подлога во околината на Кавадарци – с. Грбавец, Козјак, Плетвар, Сивец, Барбарас, Мариово, клисура на р. Треска (Порече) и др. Се наоѓа на светската …
РАЗЛИЧНИК, ДЕМИРКАПИСКИ (Центауреа демиркапиенсис Мицевски) – локален македонски флористички ендемит од фамилијата Астерацеае (сложеноцветни растенија). Се развива во околината на Демир Капија, кај хидроцентралата Дошница. Вл. М.
РАЗЛИЧНИК, КАВАДАРЕЧКИ (Центауреа кавадаренсис Мицевски) – локален ендемит во флората на РМ од фамилијата Астерацае (Цомпоситае), (сложеноцветни растенија), од околината на Кавадарци, меѓу селата Мајдан и ’Ржаново, опишан од академик Кирил Мицевски. Вл. М.
РАЗЛИЧНИК, КОЗЈАЧКИ (Центауреа козјакенсис Мицевски) – локален ендемит во флората на РМ од фамилијата Астерацае (Цомпоситае) (сложеноцветни растенија), од околината на Прилеп–Козјак, опишан од академик Кирил Мицевски. Вл. М.
РАЗЛИЧНИК, МРАМОРЕН (Центауреа мармореа Борнм. ет Соска) – локален македонски флористички ендемит од фамилијата Астерацеае (Цомпоситае) (сложеноцветни растенија), познат само за околината на Прилеп (Сивец). Вл. М.
РАЗЛИЧНИК, СКОПСКИ (Центауреа скопјенсис Мицевски) – македонски флористички ендемит, од фамилијата Астерацеае (Цомпоситае) (сложеноцветни растенија), познат за клисурата на реката Треска (меѓу Козјак и с. Нова Брезница). Вл. М.
РАЗЛИЧНИК, СОШКОВ (Центауреа соскае Хаѕек) – локален македонски флористички ендемит од фамилијата Астерацеае (Цомпоситае) (сложеноцветни растенија), се развива покрај Охридското Езеро (с. Трпејца). Се наоѓа на светската црвена листа на загрозени растенија (ИУЦН 1997 Ред Лист оф Тхреатенед Плантс). Вл. М.
РАЗЛИЧНИК, ФОРМАНЕКОВ (Центауреа форманекии Хал.) – локален македонски флористички ендемит од фамилијата Астерацеае (Цомпоситае) (сложеноцветни растенија), познат само за клисурата на реката Вардар кај Демир Капија. Вл. М.
РАЗЛОВЕЧКО ВОСТАНИЕ (1876) – прво организирано оружено македонско националноослободително востание во ⅩⅠⅩ в. Востанието го организирал и го извел Тајниот македонски револуционерен комитет основан од Димитар Попгеоргиев-Беровски во Солун (1875). Во неговото организирање учествувале претставници од сите слоеви на македонското општество: учители, свештеници, трговци, занаетчии и боречкиот елемент …
РАЗЛОГ – град во Пиринскиот дел на Македонија (Република Бугарија) со 13.198 ж. (1997). Се наоѓа во западниот дел на Разлошката Котлина, од двете страни на Бела Река, на надморска висина од околу 830 м. Климата е променето средоземноморска со средна годишна температура од 8,3°Ц. Ис-точно од Р. …
РАЗЛОШКИ ПАРТИЗАНСКИ ОДРЕД „ЈАНЕ САНДАНСКИ“ (1. Ⅴ 1943 – 9. Ⅸ 1944) – оружена единица на НОД во Пиринскиот дел на Македонија формиран од партизани од Разлошко и од Беличката партизанска чета „Јаким Цоков“. Командант на Одредот бил Крум Радонов, а политички комесар Георги Ј. Мадолев. Одредот го …
РАИЧИЌ, Драгослав (Салаш, 9. Ⅹ 1935) – ел. инж., д-р на технички науки, ред. проф. Раководител на Институтот за ЕЕ и постдипломски студии на ЕТФ во Скопје. Продекан на ЕМФ и пом. дир. на УЦМТН. Претседател на Републичката комисија за геоелектрицитет и громобрани и на Студ. ком. за …
РАЈНЕР, Петер Коц (Виена, Австрија 28. Ⅱ 1941) – хирург, ор-топед, редовен проф. на Унив. во Виена, академик. Дипломирал на Мед. ф. во Виена (1967), а специјализирал ортопедија (1974) и докторирал во 1979 г. Од 1984 г. е директор на Клиниката за ортопедија во Виена. Во 1983 ја …
