Tag: З

„ЗОНИК“ доел-Скопје. Директор Црквата „Св. Петар и Павле“ во с. Папарадиште, Велешко „ Св. Ѓорѓи“ кај Неготино (1880– 1866), „Св. Никола“ во Штип (1867) и „Св. Богородица“ во Ѓуришкиот манастир (1886–1891). Во Бугарија ги изградил црквите „ Св. Никола“ во Берковица (1872); „Св. Богородица“ во Лом (1867–1894) и црквата „Св. Спас“ во Софија (1875), урната во Втората светска војна. Градителската дејност на Џонгар ја следиме во Серско и во Солунско

ЗА МАКЕДОНЦКИТЕ РАБОТИ – првата книга на современиот македонски литературен јазик и правопис и првата научно поставена, теоретски образложена и фактографски аргументирана историја на современиот писмен јазик и на македонската национално-политичка мисла. К. П. Мисирков книгата ја составил главно од своите предавања во МНЛД во С.-Петербург, а во декември 1903 г. ја објавил во Софија. Таа е препишувана и проучувана во Македонскиот литературен кружок во Софија и подготвувана за преиздавање,

ЗАБАВИШТА -. вид предучилишни установи за деца од 5 и 6 години. Постојат во рамките на детските градинки и при основните училишта. Први вакви форми на предучилишно воспитание во Македонија се јавуваат во втората половина на ⅩⅠⅩ в. Меѓу двете светски војни, за време на Активности во забавиште Кралството Југославија, работеле во состав на основните училишта, главно, во поголемите градови. Во учебната 1939/40 г. во Македонија имало 25 забавишта, во

ЗАБАЗАНОВСКИ РУСКИ, Атанас Прокопиев (Прилеп, 7. Ⅰ 1925) – првоборец, народен херој, безбедносен и спортски функционер. Татко му бил руски емигрант (донски козак), а мајката Македонка. Завршил трговско училиште, станал член на СКОЈ (1941) и фудбалер на ФК „Гоце Делчев” во Прилеп. По нападот на Прилеп (11. Ⅹ 1941) бил уапсен. Во НОАВМ бил пушкомитралезец на Првата македонско-косовска НОУБ (од октомври 1943). По завршувањето на курсот за скоевски раководители (с.

ЗАБАРСКО УЧИЛИШТЕ -. оформено со указ на Министерството за просвета на РМ од 1947 г. во Скопје како прво самостојно државно средно стручно училиште за забари-дентисти. На ова училиште се запишувале ученици до 1966 г. и за тој период дипломирале повеќе од 560 забари-дентисти. Е. М. Медицинскиот училиштен центар „Панче Караѓозов” во Скопје

ЗАБОТЕХНИЧКО УЧИЛИШТЕ, Скопје. Во 1953 г. е отворен Отсек за забни техничари, кој од 1972/73 се интегрира во Медицински училишен центар „Д-р Панче Караѓозов” во Скопје. Тука забните техничари, покрај општообразовните предмети, изучуваат стручни предмети и практицираат и изучуват изработка на вештачки фиксни и мобилни конструкции (коронки, мостови, шини, надградби, делумни и тотални протези), како и материјалите од кои се изработуват. Од 1986/87 се отвора и Отсек за стоматолошки сестри.

ЗАВОД ЗА ВОДОСТОПАНСТВО НА РМ, Скопје – институција основана во 1952 г. со задача да ги решава проблемите на водостопанските дејности во РМ. Извршил голем број истражувања и изработил енормен број студии и проекти од областа на водостопанството и заштитата од ерозија. Поседува сопствена библиотека на проекти и студии и хидролошки податоци почнувајќи од 1924, инструменти за теренски работи, компјутерска и геодетска опрема. Соработува со домашни и странски компании, како

ЗАВОД ЗА СПОРТСКА МЕДИЦИНА. Во Институтот за спорт (1955–1957) е отворена првата Амбуланта за спортска медицина, а во основаниот Републички завод за физичка култура (1957) е формирано Одделение за спортска медицина со амбуланта. Во хонорарен работен однос во него работел д-р Никола Христов. Одделението е присоединето кон Здравствениот дом Скопје и е пренесено во просториите на Амбулантата „Букурешт”. Со создавањето на соодветни кадровски и просторни услови, Одделението прераснало во Завод

ЗАВОД ЗА УНАПРЕДУВАЊЕ НА ВОСПИТАНИЕТО И ОБРАЗОВАНИЕТО – в. Педагошки завод на Македонија

ЗАВОД ЗА УРЕДУВАЊЕ НА ШУМИТЕ – специјализирана установа за уредување и користење на шумите. Како посебна установа Заводот е формиран 1952 г., а до-тогаш неговата дејност ја изведуваше Одделението за уредување на шумите при Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство. Придонесот на Заводот за македонското шумарство беше голем. Освен првата инвентаризацијата на шумите, подготовката на големиот број планови за стопанисување со шумите, тој изготвуваше и проекти за шумски патишта и

ЗАВОДИ ЗА ЗДРАВСТВЕНА ЗАШТИТА -. специјализирани здравствени установи што ги следат, ги истражуваат и ги проучуваат здравствената состојба на населението, причините за појавата и за ширењето на заразните и други болести од социјално-медицин-Заводот за здравствена заштита на град Скопје ско значење, влијанието на разни фактори (вклучително и еколошките) врз здравјето на луѓето, предлагаат и преземаат мерки за заштита и унапредување на здравјето. Заводите за здравствена заштита се организираат на меѓуопштинско

ЗАВОЕВ, Петар (Штип, 1880 – Софија, 1965) – раскажувач, публицист и новинар. Откако ја завршува гимназијата во Солун заминува во Пловдив, каде што се вработува како новинар. Во оваа јавна дејност поначесто го користи псевдонимот Прохор Пчински. Подоцна се префрла во Софија, каде што ја издава својата атрактивна книга Писма од Македонија. Во текот на 1929 во Софија ја издава својата книга раскази Моите стари соседи, објавена и на македонски

ЗАВРШНИ ОПЕРАЦИИ ЗА ОСЛОБОДУВАЊЕТО НА ЈУГОСЛАВИЈА (20. Ⅲ – 15. Ⅴ 1945). Завршните операции траеле од почетокот на Сремскиот фронт, до капитулацијата на ГАЕ. Во тоа време НОВЈ се состоела од четири армии, ВВ и ВМ во бројна состојба од околу 800.000 лица. Во борбите во состав на Првата армија на НОВЈ учествувал ⅩⅤ (македонски) корпус на НОВЈ од околу 25.000 војници и офицери (по наредба од 1. Ⅰ 1945)

ЗАВРШНИ ОПЕРАЦИИ ЗА ОСЛОБОДУВАЊЕТО НА МАКЕДОНИЈА (1944). По конституирањето на македонската држава на Првото заседание на АСНОМ (2. Ⅷ 1944), македонската војска ги интензивирала завршните дејства за ослободување на неослободената територија. Борбените операции ги планирал, ги подготвувал и ги раководел Гш на НОВ и ПОМ како извршен орган на Президиумот на АСНОМ. По капитулацијата на Бугарија и повлекувањето наⅤбугарска армија, германските единици ги запоседнале стратегиските позиции. Германскиот командант во Скопје,

ЗАГАДУВАЊЕ НА АТМОСФЕРАТА – резултат на антропогената активност, претежно во урбаните центри и во индустриски региони каде што се трошат огромни количини на цврсти, течни и гасни енергенти за производство на електрична и топлотна енергија, за транспорт и за производство на метали и хемиски и синтетички производи. На таков начин човекот создава свој процес на кружење на материи што се испуштаат во атмосферата и ја загадуваат. Овие негативни влијани на

ЗАГАДУВАЊЕ НА ВОДИТЕ – сите непрочистени води (индустриски или комунални отпадни води) што се испуштаат во реципиентите (реките и езерата) ги загадуваат водите. Индустриските отпадни води претежно носат разни токсични материи, тешки метали, а комуналните отпадни води големи количини органски материи што содржат високи количини биогени елементи. Затоа комуналните води ја зголемуваат продуктивноста на слатките води (трофијата на водите) со што се отвораат процеси на голема потрошувачка на кислород, растворен

ЗАГРЕПСКИ ТРИОД -. кирилски ракопис од македонска редакција. Се чува во Архивот на ХАЗУ во Загреб под сигн.: Ⅳ д 107. Содржи посен и цветен дел. Има 196 пергаментни листа (19х26,7) испишани со уставно писмо во постар облик. Напишан е во ⅩⅠⅠⅠ в., според јазичните особености, во Западна Македонија. Се спомнуваат имињата на Кирил Филозоф и на Методиј. Се смета дека, заедно со шафариковиот триод, претставува најстар структурен тип на

ЗАГРОЗЕНИ или ЗАСЕГНАТИ ВИДОВИ ЖИВОТНИ – во зависност од бројноста и од статусот на нивните популации во природниот ареал на распространување, вклучени се во една од категориите на Меѓународната унија за заштита на природата (ИУЦН): критично загрозени, загрозени или ранливи. Причините за исчезнувањето на видовите, како и за намалувањето на нивните популации се поврзани со човечките активности, но постојат и глобални фактори, како што се климатските промени, сукцесиите на екосистемите

ЗАГРОЗЕНИ РАСТИТЕЛНИ ВИДОВИ. Според категоризацијата на Меѓународната унија за заштита на природата (ИУЦН), загрозените видови (Ендангеред) претставуваат категорија што се наоѓа под одредена закана, односно се соочуваат со висок ризик за исчезнување во природата и ги исполнуваат ИУЦН критериумите за Црвена листа. Покрај оваа категорија, според ИУЦН се разликуваат засегнати видови, видови исчезнати од природата, критично загрозени, невалоризирани, незасегнати, ранливи и видови без доволно податоци. Причините за нивно загрозување на

ЗАДГРАНИЧНО ПРЕТСТАВНИШТВО НА ТМОРО (Софија, 1896-1908) – претставништво отворено со решение на Конгресот на Македонската револуционерна организација во Солун (1896), со функција на претставништво за надворешни односи на Централниот комитет. Потребата од такво претставништво уште во првите години од дејствувањето на Оганизацијата се наметнала од повеќе причини: за обезбедување материјални средства (револуционерна литература и оружје) од многубројната македонска емиграција; за парирање на претензиите на Бугарија да се наметне како застапник