ТОРБЕШИ (Горнореканци, Нашинци) – исламизирано македонско население главно во Западна На Институтот за хемија прв за-Просторите на извршена исламизација на македонското население во Македонија (1900) Дебарско-реканското село Јанче и Југозападна Македонија, кое живее во неколку етнографски предели на македонско-албанското пограничје, вклучително и во дијаспората. Истражувањето на Торбешите е условено со паралелно истражување на етничката група Мијаци, бидејќи изворно Торбешите претставуваат „мијачка“ субгрупа. Како и секоја етничка субгрупа, с“ до почетокот на ⅩⅩ в. покажуваат тенденции кон создавање посебна етничка група со изразена групна ендогамија и други елементи од локалната народна култура (носија, фолклор, итн.). Во современи услови, егзонимот „Торбеши“ се користи општо за идентификација на сите исламизирани Македонци во Република Македонијаи пошироко во етничка Македонија, односно за оние групи што биле или с“ уште се познати по локални егзоними/етноними, како: Дилсзи (Тиквеш); Помаци/Турци (Малешевско, Делчевско, Пиринскиот дел на Македонија), Чечки Помаци (Чеч – етнички предел меѓу Неврокопско и Драмско), Турци (Прилепско); Аповци/Турци (Кичевско), Торбеши/Горани (Гора), шкрети (Горнореканци) итн. Територијална распространетост и бројност: Во Дебарско-реканската етнографска целина – во поширокиот етнографски предел Река, по долината на р. Радика (селата: Жировница, Видуше, Болетин, Требиште, Велебрдо, Ростуша, Аџиевци, Јанче, Присојница, Скудриње, Горно и Долно Косоврасти, Могорче, Баланци, Мелничани); во поширокиот етнографски простор на Дебарско – во етнографскиот предел Дебарска Жупа (селата: Броштица, Бајрамовци, Горенци, Житинени, Кочишта, Мал и Голем Папрадник, ‘Рковци)– во пограничните дебарски етнографски предели Дебарски Дримкол и Голо Брдо 6 села со македонски мајчин јазик на македонската територија: Луково, Јабланица, Модрич, Дренок, Џепиште и Отишани и 16 села на албанската територија: Стеблево, Клење, Гиневци (Гинеец), Требиште, Врница (Врбница, Врмница), Тучепи, Големо Острени, Мало Острени, Ладомерица, Лешничар (Лешничани), ОШЕНОВО, Пасинки, Радовиш (Радоешта), Којавец, Смолница и Себишта (Себишча). Во Брсјачката етнографска целина – во етнографскиот предел Струшки Дримкол селата: Боровец, Лабуништа, Октиси, Подгорци. Постојат уште неколку оази во Брсјачката етнографска целина, како, на пример, во Кичевско селата: Бачишта, Другово, Лисичани, Србјани, Староец, Челопеци, Пласница, Преглово; во Прилепско селата: Дебреште, Лажани, Пештелево; во Велешко селата: Горно Врановци, Мелница, Согле. Во Горновардарската етнографска целина – во Скопско селата: Држилово, Евлово/Елово, Долно Количани, Умово, Цветово; во Тетовско горанските села: Урвич и Јеловјане. Компактна група горанско македонско торбешко население со македонски мајчин јазик живее во пограничниот етнографскиот предел Гора на косовската и на албанската територија, од кои 19 во Косово: Драгаш, Враниште, Глобочица, Диканце, Радеша, Лештане, Љубовиште, Кукуљане, Баќка, Млике, Зли Поток, Крушево, Растелица, Орќуша, Рапча, Голем и Мал Крстец, шаиновац и Зрзе. На албанска страна се горанските села: Борје, шиштевец, Орешек, Оргошта, Пакиш, Црнолево, Ново Село, Запот и Кошаришта. Во поголемиот број наведени села, покрај Торбешите Македонци, живеат и православни христијани. Во една група села живеат исклучиво Торбеши. Во еден број села во пределите Гора, Голо Бр-до и Дебарско Поле, покрај македонското население од двете конфесии, живее и муслиманско албанско население со албански мајчин јазик, турско население со турски мајчин јазик и ромско билингвално население (со албански и македонски јазик). Јазик: Анализата на дијалектниот материјал покажува дека говорот на торбешкото македонско население во наброените етнографски предели и села, на историски план и по современата состојба на севкупниот граматички состав, е идентичен со говорот на христијанското македонско население во истите етнографски предели и населби. Можат да се утврдат само мали разлики во интензитетот на употребата на извесен број лексеми од турско потекло во областа на народното право и религиозната номенклатура. Религија: Сунити (неортодоксни, со зачувани елементи од народниот религиски систем од претхристијанскиот и христијанскиот период). Забележани се и припадници на дервишки редови мелами/ноктаџи (Мелница, Велешко), бекташи (Горно Врановци), рифаи и др. Етничката историја и идентитетот: Резултатите од етнолошките истражувања на македонската етДенешната состојба на исламизираните простори во Р Македонија ничка група Мијаци, а во таа Младоженец од с. Враниште, Гора смисла и на Торбешите како мијачка субгрупа, покажуваат дека тоа е старо македонско население во дел од Западниот Балкан меѓу Косово, Албанија до реката Черменика (според топонимијата), во македонско-албанското пограничје по југозападната линијата и во дијаспората. Покрај поместувањата кон исток, север и југозапад, Торбешите живеат на овие простори до денешни дни, а, за разлика од македонското православно население, е со поизразена динамика на напуштање на родните места. Според изворите (турски и други), се работи за православно македонско население што го прифатило исламот во класичниот период на турскиот тимароспахиски воен феудализам (крајот на ⅩⅤ и ⅩⅤⅠ в.), кога се евидентирани ретки примери на исламизација. На преминот во турскиот чифлички феудален систем (ⅩⅤⅠⅠ в.) и до крајот на турското владеење (почетокот на ⅩⅩ) е евидентирано постојано засилување на исламизацијата во смисла на тур-Невестинска носија во Дримкол, Струшко цизација и албанизација. Најкритични периоди во исламизацијата на македонското население се ⅩⅤⅠⅠⅠ и ⅩⅠⅩ в. Формалната исламизација била прифатена од прагматични причини, заради зачувување на родните огништа и наследените имоти, за одбрана од агресивноста на носителите на власта – турцизираните албански феудалци и војници (башибозуци), заради одбрана од Албанците од пасивните планински делови на Албанија, кои се занимавале со грабежно стопанство, поради турската политика на пацификација преку исламизација на овие прос-тори со стратешко значење и поради други објективни и субјективни причини. Постојат неколку обиди за објаснување на потеклото на егзонимот/етнонимот Торбеши. Името се доведува во врска со: а) старото словенско племенско име „Торбачеи“; б) со посебниот вид службеници во турската војска и кандидати за јаничари што носеле тор-би (Торба огланлари / Торба ацемилери); КУД „Радички бисери“ од селата на Долна Река & Велебрдо, Жировница и Ростуше (1982) в) со персиската конструкција „торбеш“ со значење „торбар“, човек што торбари, подвижен трговец што продава алва, боза, салеп, итн.; г) со богомилското движење и со богомилските проповедници што носеле торби, а по торбите ги викале „кутугери“, итн. Во рамките на самиот предел, во согласност со верската и културната замислена граница што постоела помеѓу Мијаците и Торбешите, етнонимот има пејоративно значење, односно „дека Торбешите се продале (ја продале верата) за една торба брашно“. Во периодот 1955–1965 г., голем број Торбеши се иселиле во Турција, каде што и денеска живеат претежно групно населени по градовите Истанбул, Измир, Маница, Ахисар и во други места. Со иселувањето на Торбешите се отвори простор во Западна Македонија за нови населувања на Албанци од втората миграциска струја од Косово што предизвика нов процес на албанизација на дел од домородното торбешко население со македонски мајчин јазик. ИЗВ: Турски документи за историјата на македонскиот народ. Опширен пописен дефтер, Н° 4 (1467-1468 г.) / редакција Методија Соколоски и Александар Стојановски, Скопје, 1971; Турски документи за историјата на македонскиот народ. Опширни пописни дефтери од ⅩⅤ век, Скопје,Ⅱ/ редакција Методија Соколоски, Скопје 1973 и Ⅲ, 1976; Турски документи за историјата на македонскиот народ,8, кн.2, Опширен пописен дефтер на Охридскиот Санџак од 1583 година/ превод, редакција и коментар: д-р Александар Стојановски, Скопје, 2000. ЛИТ.: В. КÍнчов, Македония. Етнография и статистика, София, 1900; Јован Хаџи-Васиљевиђ, Муслимани наше крви у Јужној Србији, Београд, 1924; Д. œранов, Преселническо движение на бÍлгари од Македония и Албания кÍм източните бÍлгарски земи през ⅩⅤ до ⅩⅠⅩ век, „Македонски преглед“ Ⅶ/2–3, София, 1932, 63–118; Мил. С. Филипови¢, Дебарски Дримкол, Скопље, 1939; истиот, Голо Бр-до, Скопље, 1940; Бранислав Русиђ, Поље Дебарско,„Годишен зборник на Филозофскиот факултет на Универзитетот во Скопје“, Ⅶ/10, Скопје, 1954, 123–186; Милисав Лутовац, Гора и Ополје, Српски Етнографски зборник, кнј. ЛЏИЏ. Населја и порекло становништва, кнј. 35, САН, Београд, 1955; Бранислав, Руси¢, Жупа Дебарска, Скопје, 1957; Галаба Паликрушева, Исламизацијата на Торбешите и создавање на торбешката субгрупа, Скопје, 1965 (ракопис на одбранета докторска дисертација); Блаже Ристовски, Кон проучувањето на народната поезија на Гораните,„Македонски фолклор“, Ⅱ/34, Скопје, 1969, 137-157; Д. œранов, Македония като природно и стопанско цяло, София, 1945; Нијази Лимановски, Исламската религија и исламизираните Македонци, Скопје, 1989; Галаба Паликрушева, ÏтнонимиÎ исламизированнÎх групп Óжнославянских народов – во:Ⅵ меѓународен конгрес за проучување на Југоисточна Европа (Софија, 1989), Скопје, 1991, 119–127; Божидар Видоески, Дијалектите на македонскиот јазик,1, Скопје, 1998; Весна Петреска, Пролетните обичаи, обреди и верувања кај Мијаците, Скопје, 1998; Кимет Фетаху, Македонската дијаспора на Голобрдо, в. „МИР“ – издание на политичкото друштво „МИР“, ВИТИ И-рë И ботимит Н° 1 – коррик 93, Тирана; Александар Стојановски, Демографските промени во Дебарската каза (ⅩⅤ-ⅩⅤⅠ век), „Гласник на ИНИ“, 45, И, Скопје, 2001, 69–86; Арцхив ориентални, в. 69, Н° 2, Праха, 2001, 311–326); Анета Светиева, Етнички карактеристики на четири велешки села: Теово, Ореше, Мелница и Горно Врановци, Пројецт: Тхе Мултицултурал анд Етхниц Цхарацтеристиц оф Фоур Виллагес ин тхе Велес Регион – Републиц оф Мацедониа, 1999. Статии и материјали во Архивот на Институтот за етнологија и антропологија, ПМФ, Скопје; Анета Светиева, Политизација на етничкиот идентитет на Торбешите („Нашинците“), „ЕтноАнтропоЗум“,4, Скопје, 2004. Ан. Св.