Search Results for: Ша

„НАША РЕЧ“ / „НАШ ГЛАС“ / „НАШ ЛИСТ“ (Скопје, 5. Ⅱ 1939 – 6. И 1941) – единствениот легаВ. „Наша реч“ (1939&1941) лен весник (како неофицијален орган на КП) во Вардарскиот дел на Македонија што, и покрај сите тешкотии и забрани, го афирмираше македонскиот културно-национален идентитет. Во текот на речиси две години се објавени вкупно 24 броја под насловот „Наша реч“ и по два броја под наслов „Наш глас“ и „Наш лист“. По одлука на ПК на КПЈ за Македонија, во првата Редакција влегуваат: правникот Милош Мацура (сопственик и издавач), правникот Дејан Алексиќ (главен и одговорен уредник), правничката Нада Богданова, студентот Бошко шилеговиќ, дипломираниот филозоф Душко Поповиќ, професорот Радован Лалиќ и техничкиот уредник и лектор Александар Аксиќ. Иако во почетокот меѓу редакторите има само еден Македонец, весникот успешно ги собра речиси сите поистакнати македонски интелектуалци и побудни работници, широко го одрази животот и состојбите во Македонија и со бројни поетски и прозни литературни прилози го афирмира македонскиот јазик. Меѓу соработниците се не само идните видни борци и политичари (Кузман Јосифовски, Васил Антески, Страхил Гигов, Мирче Ацев, Борко Талески, Крсте Црвенковски, Исак Леви, Стеван Наумов, Кирил Миљовски, Димката Ангелов-Габерот, Ванчо Бурзевски, Јосиф Јосифовски, Страшо Пинџур, Боро Мокров, Ристо Дуковски, Цветан Димов, Орце Николов, Милева Сабо, Маргарита Софијанова, Боро Чушкар, Панче Пешев и мнозина други), туку и литературните творци во тоа време (Кочо Рацин, Волче Наумчески, Мите Богоевски, Кире Димов, Гојчо Стевковски, Бранко Заревски, Ристо Лазески, Кузман Јосифовски, Александар Градачки и др.). Тоа беше генерацијата што масовно се вклучи во НОБ, голем дел од нив и загинаа во таа борба, а живите активно учествуваа во изградбата на современата македонска држава. На 16. Ⅶ 1939 г. Редакцијата го објави и посебното издание „150 година Француске Револуције“, а првпат во овој дел на Македонија е објавен и „Крушевскиот манифест“. ЛИТ.: Дејан Алексиќ, „Наша реч“ (1939–1941). Од историјата на напредниот печат во Македонија, Скопје, 1960; др Антон Колендиÿ, Чланови редакције „Наша реч“, „Политика“, ЛЏЏИЏ, 24587, Београд, 19. Ⅲ 1982, 12; Блаже Ристовски, Прилог кон македонската литературна историја (Ⅲ), „Современост“, ⅩⅣ, 6, Скопје, 1964, 622; Боро Мокров, Развојот на македонскиот печат и новинарство, Скопје, 1980, 379. Бл. Р.

„НАША ХРОНИКА“ (с. Горно Врановци, Велешко, 30. Ⅸ – 20. Ⅹ 1944) – повремен информативен весник, орган на Поверенството за пропаганда на Президиумот на АСНОМ. Го уредувале Веселинка Малинска, Лазар Мојсов и др. Објавени се вкупно 11 броја, 8 на циклостил, а другите во Печатни-Неаполис (Кавала), гравура (ⅩⅤⅠⅠ в.) цата „Гоце Делчев“. Содржи богати содржини за организацијата на новата народна власт. Во бр. 6 соопштува дека во слободна Македонија пристигнал и секретарот на ЦК на КПМ Лазар Колишевски. ЛИТ.: Д-р Боро Мокров, Развојот на македонскиот печат и новинарство (од првите почетоци до 1945 година), Скопје, 1980, 429–430; Д-р Боро Мокров – М-р Томе Груевски, Преглед на македонскиот печат (1885–1992), Скопје, 1993, 131. С. Мл.

НЕДЕВ, Алјоша (Скопје, 13. Ⅺ 1978) – каратист. Дипломирал на ФФК во Скопје (2006). Репрезентативец на традиционално карате (од 1992). Повеќепатен државен шампион на Македонија и учесник на балкански, европски и светски шампионати; освојувач на 2 сребрени и 1 бронзен медал на европски првенства и 1 сребрен и 1 бронзен медал на светски првенства за сениори. Избран меѓу најдобрите 8 каратисти на светот (2005). Р.

НЕДЕЉКОВИЌ, Душан (с. Исаково, ќуприја, Србија, 18. Ⅴ 1899 – Белград, 29. Ⅵ 1984) – универзитетски професор по филозофија. Докторирал на Сорбона (1922) и во истата година е избран за доцент на новоотворениот Филозофски факултет во Скопје, во Душан Недељковиќ 1930 г. станува вонреден профессор и работи до 1938 г. кога, поради ширењето на комунистичките идеи, е суспендиран и заедно со група свои студенти-комунисти е депортиран во концентрациониот логор во Билеќа. Близок на Кочо Рацин. Од 1941 г. е активен учесник во НОБ. По Војната е редовен професор на Филозофскиот факултет во Белград (1946–1953), редовен член на САНУ и надворешен член на МАНУ (1974). Со научно-филозофскиот, педагошкиот и револуционерниот ангажман во текот на две децении оставил бележити траги на научниот, културниот и политичкиот живот во предвоено Скопје и извршил влијание врз низа значајни личности во македонската филозофска и научна мисла. Автор е на голем број расправи, студии и статии од областа на филозофијата и етнопсихологијата. Особено е значаен преводот со неговите коментари на Хегеловата „Логика“ (изд. под наслов „Дијалектика“). БИБ.: Панкализам и дијалектика, 1936; Идеолошки сукоб демократије и фашизма, 1937; Леонардо да Винчи, 1956/57; Прагматизам и дијалектика, 1960; Ламетри, 1961; Руѓер Бошковиќ у своме времену и данас, 1961; Хуманизам Марксове дијалектике, 1968; Лењин и филозофија, 1969; Етика, 1969, Коста Рацин поет на Револуцијата, Скопје, 1973; Историја на филозофијата, Скопски предавања И, Ⅱ (Прев., ред. и пог. К. Темков), 1984. ЛИТ.: Д. Грлиќ, Лексикон филозофа. Загреб, 1982, 292; К. Темков, Поговор кон: Д. Недељковиќ, Историја на филозофијата, Скопски предавања Ⅱ, Скопје, 1984. В. Панз.

НАУМОВСКИ, Душан Г. (Битола, 8. Ⅶ 1938) – режисер. Дипломирал на Театарската академија во Белград (1961). До 1965 г. е во Народниот театар во Битола, како негов в.д. директор (1963– 1964). Од 1965 г. е режисер во РТВ Скопје. Режии: „На крајот од па-тот“; „Црнила“; „Медеја“ (на Џеферсон); „Мандрагола“; „Вујко Вања“; „Деветтиот бран“; „Богунемили“; „Дервишот и смртта“; „Родољупци“; „Стари фотографии“; „Будење“; „Коштана“. Р. Ст. Душко Наумовски

НАИР, Јашар Наби (Ѕаþар Наби Наѕýр) (Скопје, 1908 – Истанбул, 1981) – раскажувач, романсиер, поет. Бил службеник на „Зираат“ и „Меркез“ банка, а работел и во Институтот за турски јазик. Во 1933 г. почнува да го издава сп. „Варлик“, а во 1946 г. ја основа својата истоимена издавачка куќа и им го посветува вниманието на автори од Југославија и од македонската литература, преведуваЈашар Наир на и објавувана на турски јазик. Четири пати учествувал на Струшките вечери на поезијата. Бил голем пријател на својот роден крај. Објавени му се делата: „Кахраман“ (1929), „Една жена зборува“ (1932), „Адам и Ева“ (1935), „Децата на револуцијата“ (1936). ЛИТ.: Фахри Каја, Современа турска поезија, Скопје, 1985, 19. А. Аго

МУСТАФА, Решад Џафер (псевд. Чупчиќ) (Крива Паланка, 2. Ⅴ 1923 – Вршац, Војводина, 21. Ⅲ 1947) – првоборец на НОАВМ и воен пилот. Од економски причини со целото семејство се преселиле во Скопје (1930). Завршил основно училиште, вечерно работничко училиште и браварски занает. Бил активен член на Урсовите синдикати, член на СКОЈ (од 1939), кандидат за член на КПЈ (од почетокот на 1940), член на КПЈ (од првата половина на 1941) и носител на активнстите на КУД „Јард’м“, кое во текот на 1941 г. организирало повеќе про-Спомен белег на местото на куќата во која живеел Мустафа Решат Џафер (ул. Козара, бр. 4 во Скопје) гресивни културно-забавни приредби за турското и албанското население во Скопје. Бил борец на Скопскиот народноослободителен партизански одред (од 13. Ⅹ 1941). Како партизан се разболел и раководството на Одредот го илегализирало на лекување во Скопје, префрлајќи го од куќа во куќа. По сознанијата дека бугарската полиција му влегла во трагата, бил префрлен во Тетово и потоа во Тирана. По оздравувањето се приклучил кон НОД на Албанија, но бил уапсен од италијанските окупациони власти и одведен во Тиранскиот затвор, каде што останал повеќе од една година. По капитулацијата на Италија (8. Ⅸ 1943) се вратил на територијата на Западна Македонија и станал борец на Првата македонскокосовска НОУБ (11. Ⅺ 1943). По Ослободувањето бил воен пилот. Загинал како пилот на едрилица. Нему му е посветен споменикот (автор Максим Димановски, 1975) кај крстосницата меѓу булеварите „Г. Делчев“ и „К. Мисирков“ пред Судската палата и влезот во Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје, каде што се наоѓала неговата куќа. ЛИТ.: Абдуш Хусеин, Чупчиќ јуриша со песна, „13 Ноември“, Ⅳ, 4, Скопје, 1965, 10; Беа, загинаа, останаа, Скопје, 1969, 124; Митре Инадески, Хронологија на Скопје. Работничкото и Народноослободителното движење 1939–1945, книга втора, Скопје, 1974, 71; Крсто Здравковски, Да не се заборави. Споменици и спомен белези во Скопје, Скопје, 1982, 85. С. Мл.

МИШАЈКОВ, Дијамандија (Дијамандије, Диаманд) Трпков (Трпковиќ) (Битола, 15. Ⅲ 1872 – Софија, 6. Ⅳ 1953) – член-основач на Македонскиот клуб со читалиште во Белград (1902) и уредник на неговиот орган в. „Балкан-ски гласник“, член-основач и прв привремен претседател на МНЛД во С.-Петербург (1902) и коавтор (со Ст. Ј. Дедов) на првата комплетна македонска националноослободителна програма (12. Ⅺ 1902). Се школува во Битола и во Пловдив, а по завршувањето на Учителската школа во ќустендил, станува учител во родопското с. Чепеларе, каде што го основува Културно-просветното друштво „Проглед“. Го завршува Правниот факултет во Белград (1897– 1902) и цело време е во „кругот на македонските сепаратисти“ во Битола, Охрид и Софија, кои се „во прв ред Македонци“. По забраната на Македонскиот клуб и неговиот орган „Балкан-ски гласник“, заедно со Ст. Ј. Дедов, оди во С.-Петербург, а по ос-Дијамандија Мишајков новањето на МНЛД наскоро се враќа во Битола (февруари 1903) за да готви почва (со К. Мисирков) за отворање училишта на македонски јазик. По Илинденското востание, разочаран од резултатите, станува егзархиски учител во Серес (1904/05), но и тука „се обидел да прави сепаратистичка пропаганда“, па е истеран. Се поврзува со Дедов во Софија и со Мисирков во Одеса. Во периодот на „четничката акција“ во Македонија, Софискиот окружен суд му го признава „правото на кандидат-адвокат“ (1906) и потоа до крајот на животот останува како адвокат во Бугарија, контактирајќи за „македонските работи“ само со својот сомисленик М. Солунов. Пред смртта прави концепт за статија за македонскиот јазик како обединител на Пиринскиот и Вардарскиот дел на Македонија. ЛИТ.: Д-р Блаже Ристовски, Димитрија Чуповски (1878–1940) и Македонското научно-литературно другарство во Петроград, И, 1978, 157–163; истиот, Улогата и местото на Дијамандија Мишајков во македонската културно-национална историја, зб.: Научна мисла – Битола, 1980, 383–401. Бл. Р.

МИШАЈКОВ, Константин (с. Пателе, Лерин, 1807 – Софија, 16. Ⅸ 1880) – лекар. Медицина завршил во Пиза, Италија (1840), а специјализирал во Париз (1845). Во Битола бил лекар во турска општинска служба и на чело на преродбенската борба за отворање училишта на словенски јазик и писмо и словенска богослужба по црквите. Од 1860 до 1870 г. бил наКонстантин Мишајков чалник на Санитетот на битолскиот вилает. Грците го наклеветиле дека сее омраза меѓу христијаните, поради што бил осуден, а набргу потоа ослободен. ЛИТ.: П. Бојаџиевски, Здравството во Битола низ вековите, Битола, 1992, 270. П. Б.

МЕХМЕД Ⅴ Решат (1844-1918) – триесет и петти султан (27. Ⅺ 1909 – 3. Ⅶ 1918). Син на султанот Абдул Азис, брат на султанот Мурат В, а го наследил протераниот султан Абдул Хамид Ⅱ. Престојувал во Битола и во други места во Македонија. Во негово време бил обновен Парламентот. Како султан изгубил три војни: Италијанскотурската, Првата балканска и Првата светска војна, кога државата ја управувале младотурците. Го наследил брат му Мехмед Ⅵ. ЛИТ.: Туркиѕе Тарихи, Истамбул, 1967. Ал. Тр.