МАТЕВСКИ, Матеја

МАТЕВСКИ, Матеја (Истанбул, Турција, 13. Ⅲ 1929) – поет, литературен и театарски критичар, есеист, преведувач. Годините на детството ги поминува во Гостивар, а по Ослободувањето учи гимназија во Тетово и во Скопје. Студира во Белград и во Скопје, каде што дипломира на Филолошкиот факултет (1956). Подоцна (1962/63) на Институтот за театарски студии во Париз го изучува модерниот француски театар и драма. Работел во Радиотелевизија Скопје како новинар (уредник на културните и литературните програми), потоа како главен уредник и директор на Телевизијата и генерален директор на Радиотелевизија Скопје (1967–1977); ја вршел функцијата претседател на Републичката комисија за културни врски со странство (1977– 1986) и член на Претседателството на СРМ (1985–1986). Бил наставник во стручно училиште, уредник во Книгоиздателството „Кочо Рацин“ (1961–1962) и редовен професор на Факултетот за драмски уметности по Историја на светската драма и театар (1975–1985). Матевски е еден од основачите на Струшките вечери на поезијата, на Рациновите средби, на Охридско лето и нивни повеќегодишен претседател. Бил претседател на друштвата за пријателство на Македонија и Франција, Македонија и Норвешка и Македонија и Турција, претседател на ДПМ и на Македонскиот ПЕН-центар (потоа негов почесен претседател), уредник на литературните списанија „Млада литература“ и „Разгледи“. За дописен член на МАНУ е избран на 14. Ⅴ 1979 г., а за редовен на 21. Ⅺ 1983 г. Бил претседател на МАНУ (2001–2003). Дописен член на Северноамериканската академија на шпанскиот јазик во Њујорк (2002); член на Европската академија за наука и уметност во Салцбург (2003); член на Европското друштво за култура во Венеција (2004); член на Норвешката академија (2005); почесен член на Албанската академија на науките (2006); дописен член на Словенечката академија на науките и уметностите (2007). Има објавено повеќе книги поезија, литературна и театарска критика и есеистика, како и 50-тина книги препеви на поезија и преводи на драмски и прозни текстови од неколку јазици (шпански, француски, италијански, албански, руски, српски, словенечки). Тој е еден од најпознатите македонски поети во светот. Неговите поетски дела се објавени на сите европски јазици, како и на многу од јазиците на другите континенти. Се смета дека со „Дождови“ (1956) ги поставил темелите на македонската модерна поезија, иако во неа се слушаат трајните поетски резонанции на древноста и вечната префигурација на човечката трагедија во опфатот на смислата на човековиот трагичен опстој на земјата и копнежот по целината на постоењето. Добитник е на голем број награди и признанија. Носител е и на француските одликувања Легија на честа и Уметност и литература. ДЕЛ: Дождови (поезија, 1956); Рамноденица (поезија, 1963); Перуника (поезија, 1976); Круг (поезија, 1976); Липа (поезија, 1980); Раѓање на трагедијата (поезија, 1985); Од традицијата кон иднината (критика и есеистика, 1987); Драма и теа-тар (театарска критика и есеистика, 1987); Оддалечување (поезија, 1990); Црна кула (поезија, 1992); Завевање (поезија, 1996); Светлината на зборот (критика и есеистика, 1998); Мртвица (поезија, 1999); Внатрешен предел (поезија, 2000); Искушенијата на идентитетот (критика и есеистика, 2002); Отаде заборавот (поезија, 2003); Копнеж по целина (поезија, 2005). Антологии на шпанската поезија: шпанската поезија на ⅩⅩ век (1998) и Де-сет века на шпанската поезија (2004), како и антологиите Галициска поезија (1999) и Каталонска поезија (2000). Во 2005 издадени му се избрани дела во 10 тома. ЛИТ.: Влада Урошевиќ, Алки што се надоврзуваат, Избрани дела, 6, Ск. 2006; Георги Старделов, Ноќен градинар, Ск., 2006. Милан Ѓурчинов, Додека светот суштината своја ја губи, Избрани дела. 1. Скопје 2006. Збигњев Вјенковски, есеј за поезијата на М. Матевски кон полското издание на Рамноденица, Полска, Краков 1989. Г. Ст.